“Anlamsız Sözcük Tekrarı”nın Nörobilimi – Anlamsız Sözcük Tekrarı (AST), yapı olarak o dildeki gerçek sözcüklere benzer kelimeler sıralamasına sahip olan, ancak, tanıdık olunmayan anlamsız sözcük yapılarının (*) tekrar edilmesini içermektedir. Bu işlem ses-bilgisel temsillerin beyinde sadece geçici olarak depolandığı bölümün kullanılmasını gerektirmekte, ancak beyinde anlam araştırması sürecini kapsayan bölümlerin sürece katılmasını gerektirmemektedir.
“AST – Anlamsız Sözcük Tekrarı”nın Nörobilimi
“Dil sesli konuşmayı, okumak ise beyne ulaşan sessiz konuşmayı anlamaktır. Özet olarak okuduğunu anlamak dili anlamaktır. Dili anlamak dilin bileşenlerine hakim olmak demektir. Anlayarak akıcı okuma eğitimleri bu hususu gözden kaçırmamalıdır.” – Melik Duyar / Mega Aktif Okuma
Duyulan bir kelimeyi söylemek için, bilginin önce kulaktan gelip beyindeki birincil işitsel kortekse ulaşması gerekir. Duyulan sözel bilgi kulaktan birincil işitsel korteks olan “Heschl Girus“a gelir. Buraya gelen işitsel uyarılar birleştirilerek birincil işitsel korteks tarafından içten seslendirme şeklinde “sözcük” (veya sözcükler) olarak algılanır.
Amacımız duyulan anlamsız bir sesin veya sözcüğün sesli olarak tekrar edilmesiyse, içten seslendirme sırasında konuşma merkezi olan “Broca Alanı” da aktifleşir. Broca alanı kendisinin yakınında olan “Birincil Motor Korteks“in ağız ve dil kaslarını hareket ettirerek duyduğu sözcüğü anlamını bilmese de direkt olarak söyleyebilir.
Yukarıdaki şekil kişinin duyduğu anlamsız sözel girdiyi anlamadan tekrar etme sürecini göstermektedir. Yüksek sesle anlamsız sözcüklerden oluşan bir metni okumak da aynı mekanizmayı kullanır. Tek fark, uyarının “Heschl Girus”a bu kez kulaktan sözel olarak değil, beynin görme merkezinden yazı (harf kombinasyonları) halinde gelmesidir. Yazılı uyarıların beynin görme merkezine gelinceye kadar olan yolculuğu için ayrıca “Okumanın Nörobilimi” başlıklı yazıyı da okuyunuz.
Anlamsız Kelimeleri Sesli Okumanın Nörobilimi
Anlamsız Kelimeleri Sesli Okumanın Bilimi – Sesli okuma işleminde, girdi önce beynin görme merkezi olan “Oksipital Lob“dan çözümleme için “Heschl Girus“a sessiz yazı şeklinde ulaşır. Yazılı girdi önce “Heschl Girus”da çözümlenerek iç seslendirme şeklinde burada duyulur. Kişi çözümlediği kelimenin anlamsız bir kelime olduğunu önceden biliyorsa (*), duyduğunun veya okuduğunun bir anlamı var mı diye beyninde bir dil araştırması yapmaz. Böylece kişi anlamını bilmese de anlamsız yazılı kelimeyi yüksek sesle doğru bir şekilde okuyabilir. Bu süreçte “Heschl Girus” işitsel çözümlemeyi anlam araştırması için “Wernicke Alanı“nı uyarmak yerine direkt olarak konuşma merkezi olan “Broca Alanı”nı uyarır. Orası da “Birincil Motor Korteks”i uyararak çözümlenen kelimenin yüksek sesle söylenmesini sağlar. Beyindeki bu akış aşağıda şekil olarak verilmiştir.
(*) Bu, durum deney amaçlı olarak okuyucuya önceden “Şimdi anlamsız sözlerden oluşan bir metin (veya sadece kelime) göreceksin veya duyacaksın. Bunu olabildiğince hızlı yüksek sesle oku veya duyduğunu hızla yüksek sesle söyle.” denerek sağlanabilir. Şüphesiz bu uygulama için seçilecek anlamsız sözcüklerin anlamlı benzer sesli sözcükleri çağrıştırmayacak özellikte olması önemlidir. Beyin dille ilgili bir ipucu yakaladığında şüphesiz çözümleme sonrası “Broca Alanı” uyarılırken, dille ve anlamla ilgili olan “Wernicke Alanı” alanı da uyarılacaktır.
Yüksek sesle okuyan bir öğrencinin okuduklarını anlamadan burada anlattığım gibi sesli okuyabileceğini fark ettiniz mi bilmiyorum. Anlamayı öğretmenin eksik olduğu bir eğitim birçok ilkokul öğrencisinin bu durumda okumasına sebep olmaktadır.
(*) Kaynak: Akoğlu G, Acarlar F. Türkçe Anlamsız Sözcük Tekrarı Listesinin 3-9 Yaş Grubu Çocuklarda Kullanımının İncelenmesi. Eğitim ve Bilim. 2014; 39(173): 13-24.
