Öğrenme ve Eğitim

Okuduğunu Anlama – Öğrencilere 10 Adımda Yardımcı Olabilirsiniz?

Okuduğunu Anlama – “Hayatım roman!” derler ya; bizim de hayatımız kelimelerle, yazılarla, okuma malzemeleriyle kuşatılmış bir biyografik roman. Ders kitapları, mesleki veya ilgi duyulan kitap türleri, dergiler, gazeteler, internette makaleler, hatta aldığımız elektronik cihazların kulanım kılavuzları dahil olmak üzere, hepsi okunmayı bekliyor; hatta “anlaşılmayı bekliyor” desek daha doğru olacak.

Bir tek şeye ihtiyacımız var; o da okumak ve anlamak. Bir insanın ustalaşabileceği en değerli becerilerden biri budur: “Okumak ve okuduğunu anlamak.”

Tabi erken gençlik yılları bu becerinin kazanıldığı yıllar olması bakımından öğrencileri ilk elden ilgilendiriyor; çünkü hayatımızı öğrencilik yıllarında ve hatta daha küçük yaşlarda örüyoruz. Kaynak 

aktif okuma ve okuduğunu anlama

Eğer bir öğretmenseniz, bunun bir açma kapama düğmesi olmadığını bilmelisiniz. İster anaokulunda, ister ortaokul veya lisede, ister Türkçe, ister İngilizce öğretiyor olun; kalıcı bir etki meydana getirmek için okuduğunu anlamanın okulda yani sınıfta öğretilmesi veya öğrenme ateşinin yakılması gerekiyor. Okuduğunu anlama eğitiminin bilimi anlama eğitiminin küçük yaşta başlaması gerektiğini söylüyor.

Birçok öğrenci, çeşitli nedenlerle okuduğunu anlamakta zorlanır ve bu zayıf yönüyle sürekli boğuşur. Bu öğrenciler hakkında şu varsayımlarda bulunabiliriz:

  • Öğrenme stilleri farklı olabilir.
  • Okumak veya yazmakla ilgileri olmayabilir.
  • Metni anlamak için gerekli ön bilgiye sahip olmayabilir.
  • Okurken kelimeye takılıp metni anlamayı kaçırabilirler.
  • Disleksi gibi yazılı materyalleri anlamayı zorlaştıran bir öğrenme güçlüğü çekiyor olabilirler.

Her öğrenci farkında olmasa da “eleştirel anlama” becerilerine muhtaçtır. O halde bir öğretmen olarak, öğrencilerin okumayı sevmelerine yardımcı olmak için sınıfınızda kullanabileceğiniz stratejileri belirlemelisiniz.

Bu yazıda okuduğunu anlama stratejileri üzerinde duracağız:

akıcı aktif okuma ve okuduğunu anlama eğitimi - yaz okulu

Okuduğunu Anlama Nedir ve Neden Önemlidir?

Okuduğunu anlama, bir okuyucunun bir metnin veya yazı parçasının açık veya örtük mesajını anlama yeteneğidir.

Anlam katmak için kelime bilgisinin ve kelime tanımanın ötesinde, öğrenciler, okuduğunu anlama becerilerini kullandıklarında, kelimeleri düşünce ve fikirlere daha kolay dönüştürebilirler.

Okuma, öğrencilerin ve yetişkinlerin yeni bilgiler öğrenmesinin en önemli yollarından biridir.

Okuduğunu anlama, okumada zorluk çeken okuyucuların okuma zevkini geliştirmelerine ve ders veya sohbete daha eksiksiz katılmalarına yardımcı olabilir.

Bu sadece okulda geçerli değil; okuduğunu anlama her yaştan okuyucu için gerçek yaşam uygulamalarına sahiptir. Bu her insanın özellikle okuma düşkünü insanların yapabileceği güzel bir beceridir.

Öğrencinin veya herhangi bir okurun, okuduğunu kolayca anlamak için şu yeterlilik şartlarına sahip olması beklenir:

  • Sahip olduğu mevcut bilgiler yanında, kazanacağı yeni bilgilerle, günlük doğru kararlar verme becerisi de kazanmış olmalıdır.
  • Öğrencilere çevrimiçi derslerde veya sınıfta okuduğu kitap/konu hakkında eleştirel düşünme fırsatı verilmelidir.
  • Öğrencilerin kelime tanıma ötesinde metni anlamasına ve hatırlamasına yardımcı olunmalıdır.

Okuduğunu anlama becerisini geliştirmek, öğrencilerinizin hayatlarının geri kalanında sınıf içinde ve dışında başarılı okuyucular olmalarına yardımcı olmalıdır.

Anlamanın İki Temel Bileşeni

Okuduğunu anlamanın iki ana bileşeni vardır. Bunlar:

1-) Kelime/Kavram bilgisi

2-) Metni anlamak

Bu becerilerin her ikisi de öğrencilerin bir metinden en iyi şekilde yararlanmalarına yardımcı olmak için birlikte düşünülür; birbirinden ayrılmaz.

Kelime/Kavram Bilgisi Nedir?

Kelime/Kavram bilgisi, okuduğunu anlamanın başladığı yerdir. İyi kelime/kavram stratejilerine sahip olan öğrenciler, kelimelerin ne anlama geldiğini anlar ve verilen bir metni anlamak için kelimelerden yola çıkarak arka plan bilgisine ulaşır.

Ayrıca, bilinmeyen kelimelerin anlamlarını belirlemek için bağlam ipuçlarını kullanmak gerekir. Öğrencilerin sağlam kelime bilgisi veya yeni kelimeler öğrenme yeteneği yoksa okuduğunu anlama süreci başlamadan biter.

Metni Anlamak

Metni anlamak, bir metnin tam olarak ne anlama geldiğine büyük resmi görerek anlamaktır. Ya da yazarın ne demek istediğini sorgulamaktır. Anlama çabası, öğrencilerin ne söylendiğini ve ondan ne öğrenmeleri gerektiğini anlamaları için bir metinle etkileşime girmesine yardımcı olur.

Öğrenciler iyi metin anlama becerilerine sahip olduklarında, yazarın ne söylediğiyle ilgili soruları yanıtlayabilir, pasajı özetleyebilir ve metinler veya önceki bilgiler arasında bilgileri ilişkilendirebilirler.

Kısacası, onların gerçek anlamının ötesine, daha yüksek düşünme seviyelerine geçmelerine yardımcı olur.

Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirmenin 10 Yolu

İster ilkokulda, ister ortaokulda, ister lisede öğretmenlik yapıyor olun, anlamayı geliştirmek, akılda tutmayı artırmak ve bağlantılar kurmak için okuduğunu anlama stratejilerini kullanmak için asla geç değildir. Her öğrenci farklıdır, bu yüzden öğretim yöntemlerinizi buna göre ayarlamalısınız.

Okuduğunu Anlama Stratejilerinden Bazıları Şunlardır:

1-) Yeni öğrendiklerinizi Mevcut Bilgi Üzerine İnşa Edin

Okuduğunu anlamanın önündeki en büyük engellerden biri arka plan bilgisi eksikliğidir. Örneğin astronomi hakkında bir metin okuyorsanız, öğrencilerden güneş sistemi hakkındaki açıklamalar yapmalarını isteyin. Öğrencilerin soruları hızlı ve doğru yanıtlaması için sınıf içi bir çetele tutun.

Metni okumadan önce tüm öğrencilerin temel terimleri ve fikirleri anladığından emin olun, böylece herkes aynı sayfadan (gerçek anlamda) işe başlasın. Bu, öğrencilerin çıkarımlar yapmasına, metin ile zaten bildikleri şeyler arasında bağlantı kurmasına yardımcı olur.

2-) Anahtar Fikirleri Tanımlayın ve Özetleyin

Öğrencilerin okuduktan sonra, bir metni özetlemesi, ana noktaları ortaya çıkarmalarına ve daha fazla bilgi almalarına yardımcı olabilir.

Özetlemeyi başlatırken, öğrencilere yönlendirici sorular sorun. Bunun için belirli bir yapı; uzunluk, kilit noktalar vb. ile rehberlik edin. İyi özetleme tekniklerini modellemek için “Ben yaparım, biz yaparız, siz yaparsınız” formatını kullanın.

Uygulamayı modellerken, öğrencilere şunları nasıl yapacaklarını öğretin:

  • Gerçekleri, görüşlerden ayırınız.
  • Ekstra bilgiler arasında önemli fikirleri bulunuz.
  • Önemli kelimeleri ve cümleleri tanımlayınız.
  • Anlamadıkları kelime dağarcığını zenginleştiriniz.

Öğrencilere bunu bilinçli olarak nasıl yapacaklarını öğretmek, beyinlerini otomatik olarak özetlemeye başlamak için eğitmeye yardımcı olur ve genel olarak daha iyi okuduğunu anlamalarına yol açar.

3-) Görsel Yardımcılar Kullanın

Öğrencilerin okuduklarıyla ilgili zihinlerinde bir resim oluşturmalarına yardımcı olmak için görsel araçlar ve görselleştirme teknikleri kullanın.

Yüksek sesle okuyarak ve öğrencilerden neler olup bittiğini hayal etmelerini isteyerek başlayın. Ardından, aşağıdaki gibi yazma komutlarını kullanın:

  • En çok hangi renkleri gördünüz?
  • Sizce ortam nasıldı?
  • Ana karakteri nasıl tanımlarsınız?
  • Hikayenin dünyasında hangi sesleri duyacağınızı düşünüyorsunuz?

Öğrencilerin daha da iyi anlamaları için bir sahne, karakter veya hikaye çizmelerini sağlayın. Hikayedeki önemli noktaları hatırlamalarına yardımcı olmak için karakterlerin soy ağacını veya eğlenceli notları yapabilirler!

Bağlantı çizelgeleri, kelimelerden duvarlar çizdirin. Resimli kitaplar da öğrencileriniz için temel kavramları güçlendirmeye yardımcı olabilir. Okudukları hikayeyi veya bilgiyi görselleştirebildiklerinde, önemli bilgileri akıllarında tutma olasılıkları daha yüksektir.

4-) Kelime Becerilerini Geliştirin

Kelime bilgisi, bir metni anlamanın önemli bir parçasıdır ve okuma kolaylığı ve akıcılığı için hayati önem taşır. Kelime öğretim stratejileri, öğrencilerin yeni kelimeleri kendi başlarına anlamaları için araçlar oluşturmasına yardımcı olabilir.

Öğrencilerin yeni sözcükleri öğrenmelerine ve hatırlamalarına yardımcı olmak için şunları deneyin:

  • Sınıfınızda kelime duvarı yapmak
  • Yeni sözcükleri fiziksel eylemlerle eşleştirmek
  • Bilinen sözcükleri yenileriyle ilişkilendirmeye yardımcı olan grafik düzenleyiciler oluşturmak

Sesli okuma stratejileri, öğrenciler için yeni kelimeler öğrenme sürecini modellemenize de yardımcı olabilir. Anlam bulmak için bağlam ipuçlarını nasıl kullanacaklarını gösterin ve bildikleri veya öğrenmek istedikleri tüm yeni kelimelerin bir kelime listesini yapmalarını sağlayın.

5-) Düşünme Stratejilerini Uygulayın

Öğrencileri bir metinle eleştirel olarak ilgilenmeye teşvik etmek için aşağıdakilerle ilgili sorular sorun:

  • Yazıda yanlılığı nerede görebilirsiniz?
  • Yazar neden belirli bir tür veya stil seçmiştir?
  • Hikayeden önce veya sonra olduğunu düşündüğünüz şey nedir?
  • Karakterler neden durumlara yaptıkları gibi tepki verirler?

Bu sorular, öğrencilerin bir metindeki daha derin anlam hakkında düşünmelerini sağlar ve önemli noktaları ararken eleştirel düşünme becerilerini kullanmalarına yardımcı olur. 

Öğrencileri metnin ne dediğini bilmediklerinde açıklayıcı sorular sormaya teşvik edin veya fikirlerle ön bilgiler arasında bağlantı kurmak için zihin haritaları oluşturun.

6-) Soru-Cevap Senaryoları Oluşturun

Öğrencilere metnin farklı yönleri hakkında sorular sormak, metni yeni bir gözle incelemelerine ve onu yorumlamanın yeni yollarını bulmalarına yardımcı olur.

Öğrencileri cevapları bulmaya zorlayan sorular kullanın:

  • Metnin birkaç farklı bölümünde neden farklı bir anlatım vardır?
  • Arka plan bilgisini kullanarak metin hakkında neler çıkarılabilir?

Öğrencilere anlamı netleştirmek, karakterleri daha iyi anlamalarına yardımcı olmak, tahminlerde bulunmak veya yazarın amacını anlamalarına yardımcı olmak için sorular sorun.

Bu soruları ister grup halinde ister bireysel olarak yanıtlıyor olun, öğrencilerin soru sorma ve eleştirel düşünme becerilerini kullanma alışkanlığı kazanmalarına yardımcı olacaktır. Sonuçta, sihir, öğrenciler sayfanın ötesinde düşünmeye başladığında gerçekleşir!

7-) Karşılıklı Öğretimi Teşvik Edin

Karşılıklı öğretim, öğrencilere okuduğunu anlama için dört strateji verir ve onları bir metni sorgulamaya dahil etmek için özel teknikler kullanır.

“Ben yaparım, biz yaparız, siz yaparsınız” yöntemini kullanarak karşılıklı öğretimin dört yapı taşını takip edin:

  • Tahmin Etme Hikayede bittikten sonra ne olacağı hakkında sorular sorun.
  • Sorgulama Bir hikayenin kim, ne, ne zaman, nerede, nasıl ve neden hakkında sorular sorun.
  • Netleştirme Öğrencilerin kafa karışıklıklarını fark etmelerine, kafalarını karıştıran şeyleri belirlemelerine ve anlamaya yönelik adımlar atmalarına yardımcı olun.
  • Özetleme Bir okumayı konunun en önemli gerçeklerine ve fikirlerine yoğunlaştırın.

—– Sponsor Bağlantı —–

—– Yazının Devamı —–

8) Özetleme Tekniklerini Kullanın

İlk başta öğrenciler için sıkıcı görünse de, özetleme teknikleri onların temel fikirleri nasıl bulup bir araya getireceklerini öğrenmelerine yardımcı olur. Okudukları sırada bilgileri otomatik olarak sentezlemeleri için onları eğitir ve her seviyedeki öğrencilere fayda sağlayabilir.

Öğrenciler bir metinle ilk karşılaştığında, onlardan bir özet yazmalarını isteyin. Bu özeti yazmalarına rehberlik edecek şu açıklayıcı soruları sorun:

  • Bu metnin ana fikri nedir?
  • Hikayedeki ana fikri hangi ayrıntılar destekliyor?
  • Size göre, yazar hangi gereksiz bilgileri metne dahil etmiştir?

Bu, bir hikayenin bölümlerinin nasıl bağlantılı olduğunu görmelerine yardımcı olur ve argümanlarına ve özetlerine metinsel destek sağlamanın önemini vurgular.

9-) Öğrencilerden Tahminde Bulunmalarını İsteyin

Tahminler, öğrenciler bir metnin başlangıcındaki kanıtları tahmin etmek için kullandıklarında gerçekleşir:

  • Bundan sonra ne olacak?
  • Metnin ne hakkında olacağını düşünüyorsunuz?
  • Yazarın argümanını desteklemek için hangi ayrıntıları kullanacaktır?

Bir okumanın başında, öğrencilerin tahminlerini kaydetmelerini sağlayın. Okuma bittiğinde, neyin doğru neyin yanlış olduğu hakkında bir tartışma yapın. Öngörüleri hakkında onları düşündüren neydi? Sonuçta yazar, öğrencilerin beklentilerini haklı mı çıkardı yoksa onları yıktı mı?

Bu sadece okuduğunu anlamayı geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda öğrencileri materyalle eleştirel bir şekilde ilgilenmeye teşvik eder ve onlara sağlam, metne dayalı argümanların nasıl oluşturulacağını öğretir.

10-) Çıkarımlar Yapmayı Deneyin

Çıkarım, öğrencinin bildiği bilgilerle, bilmediği şeyler hakkında bir tahminde bulunmasıdır.

Öğrenciler daha sonra ne olacağını tahmin etmek yerine, hikayenin dışındaki bilgiler hakkında çıkarımlarda bulunurlar.

Tahmin etme gibi, çıkarımları sesli okuma veya yönlendirmeli sorgulama ile modelleyebilirsiniz. Öğrencilere hikayenin bir önsözünü yazmasını veya metinsel kanıtlara dayalı bir karakter arka planı oluşturmasını sağlayın.

Çıkarımlar, öğrencilerin metin ile gerçek dünyanın nasıl ilişkilendirildiğine dair ön bilgileri arasında sonuçlar çıkarmasına yardımcı olur. Ayrıca, yaratıcılıklarını artırmayı destekler.

Tavsiye Edilen Makaleler:

Okumanın Nörobilimi – Okuma Beynin Hangi Bölümlerini Kapsıyor?

Okuma & Anlama – Okuma Üçgeni Nedir?

Akıcı Okuma Nedir – Mega Aktif Okuma

Sinaptik Budama Nedir? Sinaptik Budama Nasıl Çalışır?

Melik DUYAR

www.MrMemory.com
Başa dön tuşu