Çocuğum Ne Kadar Zeki – “Zeka Bölümü” testleri olarak da adlandırılan IQ testleri farklı amaçlarla kullanılırken, amaçlarına göre farklı biçimlerde düzenlenmişlerdir. Testler, çocuğunuzun ne kadar zeki olduğunu bilmenize yarar sağlaması yanında, zihinsel engelleri teşhis etmeye veya çocuğunuzun zihinsel potansiyelini ölçmeye de yardımcı olabilirler. Özellikle çocuğunuz için IQ testini düşünüyorsanız ve “çocuğum ne kadar zeki” diye merak ediyorsanız, bu makalede yazılanlar ile doktorunuz ilk temas noktanız olmalıdır.
IQ Nedir?
IQ, zekanın bir ölçüsü olarak kabul edilir ve bir sayıyla ifade edilir. Bu sayı da standardize edilmiş bir test seti ile tanımlanan ve toplumun genel durumuna göre göreceli olarak zekanın ölçüm değeridir. Bir bakıma diğer insanlara göre daha hızlı veya daha yavaş olmak üzere algılama, karar verme, yargılama, mukayese etme, sonuç çıkarma, değerlendirme gibi zihinsel yeteneklerin seviyesini belirleme çabasıdır. Çok kısa bir ifadeyle IQ (Zeka Bölümü), düşünme ve akıl yürütme yeteneğinin mukayeseli bir değerlendirmesidir denebilir.
IQ puanı, topluma göre genel anlamda olmanın yanında, aynı yaştaki kişileri birbiriyle karşılaştırmada da kullanılan standart bir yoldur. (1)
IQ Testinin Tarihçesi
Fransız psikolog Alfred Binet, ilk zeka testini 1900’lerin başında geliştirdi. Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletlerindeki modern IQ testleri, Henry Herbert Goddard’ın çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Goddard, psikoloji alanında doktorasını 1899’da Clark Üniversitesi’nden alan bir psikologdu. Binet testini Fransızca’dan İngilizceye çevirdi. Bu test, ABD okul çocuklarında temel entelektüel fonksiyonları test etmek ve ruh sağlığı tanısını desteklemek için kullanılmıştır.
Goddard, psikoloji tarihinde tartışmalı bir figürdür. Onun şöhreti, meşhur “Düşük IQ’lu yetişkinlerin ürememesi” gerektiği iddiasından kaynaklanmaktadır. Neyse ki, toplum böyle aykırı görüşlere itibar etmiyor. Ama çok sayıda ebeveyn, -ülkemizde değil- “çocuğum ne kadar zeki” diye soruşturmaktadır. Bugün, farklı amaçlar için kullanılan çok sayıda IQ testi var, ancak çoğu öğrenme güçlüklerinin teşhisine yardımcı olmak için kullanılıyor.
IQ Test Türleri
Goddard’ın tartışmalı Binet testlerinden bu yana, psikologlar çok sayıda başka testler geliştirmek için çalıştılar. Bu testlerin çoğu ilkokul çağındaki çocuklar içindir, ancak bazıları yetişkinler için de kullanılabilir.
En yaygın IQ testi türleri şunlardır:
Stanford-Binet Zeka Ölçeği
Evrensel Sözsüz Zeka Ölçeği
Diferansiyel Yetenek Ölçekleri
Peabody Bireysel Başarı Testi
Wechsler Bireysel Başarı Testi
Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği
Woodcock Johnson III Bilişsel Yetersizlik Testleri
IQ Testi Ne Zaman Yapılmalıdır?
“Çocuğum ne kadar zeki” diye sorgulayanlardansanız, bu konu da Dünya Hafıza Şampiyonu Melik Duyar’a kulak vermelisiniz. Ona göre, daha önce yaptırmanız için özel bir nedeniniz yoksa, IQ testleri 5-7 yaş aralığında yapılmalıdır. Bu da okul öncesi veya ilkokulun birinci sınıfı seviyesi demektir. Duyar’a göre, Zeka puanları yaş ilerledikçe daha tutarlı hale gelirken, küçük çocukların gelişme dönemlerinde çok büyük değişkenlikler gösterebilmektedir. Özellikle 4 yaş ve altında zeka puanları büyük değişkenlikler göstermektedir.
Bu nedenle, en doğru puanı almak için IQ testine girme yaşı, bireye ve gelişim aşamasına ve yukarıda listelenen tüm diğer faktörlere gerçekten bağlıdır.
Hafıza ve zekanın % 75’i üç ile yedi yaş arasında oluşmaktadır. Bu % 75’in % 90’ı da beş yaşında tamamlanmaktadır (bu, yaklaşık hafıza ve zeka gelişim toplamının % 67,5’luk dilimine karşılık gelmektedir). Bu anlamda 4 yaş ve altı IQ ile ilgili zeka testleri kabaca bir fikir verirken, güvenilir resmi bir değerlendirme için 5 yaş üstü hedef alınmalıdır. Özet olarak, daha erken olması için özel bir nedeniniz yoksa, 5 yaşından 12 yaşına kadar olan her dönemde çocuğunuza isterseniz bir IQ testi aldırabilirsiniz, istemezseniz aldırmazsınız. Çünkü IQ hayat ve başarı için etkili olan tek faktör değildir. Önemli olan disiplin, çalışma ve konsantrasyondur. (2)
IQ Test Sonuçları Nasıl Yorumlanmalıdır?
ABD Ulusal Çocuk Sağlığı ve İnsani Gelişme Enstitüsü’ne göre, zihinsel engelli çocukların % 85’i “55 ile 70” arasında IQ puanı almaktadır. Ölçeğin ortalaması 100 puan olarak kabul edilmektedir. (3)
Yüksek Puanların Anlamı Nedir?
100’ün üzerinde yüksek bir IQ puanı demek, tipik olarak yüksek zeka ile ilişkilendirilmektedir. Aşırı zeka 130 veya üstüdür. Yine de, bu sonuçlar tipik söylemlerdir. Yüksek IQ puanı demek, kişinin özellikle “zeki-akıllı” olduğuna değil, yüksek bir zeka potansiyeline sahip olduğu anlamına gelir.
Düşük Puanların Anlamı Nedir?
100’ün altında puan alan bir kişinin “ortalamanın altında” zekaya sahip olduğu kabul edilir. 70’in altındaki son derece düşük puanlar genellikle endişe kaynağıdır. Altta yatan bir öğrenme yetersizliğine işaret edebilirler.
Bir IQ testi, kişinin entelektüel sorunlarını teşhis etmenin ilk adımı olabilir. Çocuğunuzun özellikle IQ testinden elde ettiği puan düşükse doktorunuz aşağıdaki sonuçları da görmek isteyebilir:
Uyarlanabilir davranış görüntüleme testleri
Kan testleri
Beyin ultrasonu
Tam zihinsel sağlık taraması
Doğum öncesi taramalar, bebekler doğmadan önce, olası zihinsel engelleri tespit etmeye yardımcı olabilir. Bu özellikle 35 yaş ve üstü veya hamilelik sırasında uyuşturucu veya alkol kullanan anneler için geçerlidir. O sırada potansiyel sorunlar tespit edilirse, çocuk doktorunuz erken çocukluk döneminde de IQ testi yapabilir.
IQ Testi Nasıl Yapılır?
IQ puanları bulmacanın sadece bir parçasıdır. Bu testler hala birçok aileye uzak gelmektedir. Ne yazık ki, özel okullar ve devlet okulları–ihtiyacı olan sorunlu öğrenciler için olanlar hariç- bunları kullanmıyor. Bazı ailelerin testi uygulayabilen bir doktor veya psikologdan haberleri bile yoktur. Bu, özellikle çocuğun hayati önem taşıdığı erken yaşlarda kritik testler için kaçırılmış fırsatlara yol açabilir.
Çevrimiçi IQ testleri de mevcuttur, ancak tıbbi tanı için bunlara güvenmemelisiniz. Sevdiğiniz bir kişide zihinsel bir engelden şüpheleniyorsanız, erken test için seçeneklerinizi araştırınız.
Sonuç
IQ testi, bir kişinin zekasını ölçmenin, zeka ile ilgili sorunların tanınmasının başlangıç aşamasında en bilindik ve mükemmel bir yoldur. Zihinsel bir engellik tanısı konulurken, doktorunuzun güvenilir ek testlere ve gözlemlere ihtiyacı olabilir. IQ testlerinden elde edilen sonuçlar kişi hakkında hüküm vermede yetersiz de kalabilir. Bu durumda ilave testler ve çok boyutlu tahlillere ihtiyaç olacaktır.
