İyi baba – Bu yazı bir “babalar günü” yazısı değildir. Ama bir “pazar” yazısı olarak okuyabilirsiniz. Psikoloji literatürü, babalığın yalnızca biyolojik bir rol olmadığını; duygusal, sosyal ve davranışsal boyutlarıyla şekillenen bir süreç olduğunu vurgular. İyi bir baba olma potansiyelini gösteren işaretler, deneysel ve uzunlamasına çalışmalarla giderek daha net biçimde ortaya konmaktadır.
Bu yazıda, bilimsel araştırmalara dayalı olarak, “iyi bir baba olacak erkeği” belirleyen başlıca göstergeler ele alınmaktadır.
İşte iyi baba olacak erkeği gösteren 10 işaret!
1. Ebeveynlik Duyarlılığı Yüksek Olmalı
Babaların çocuk sinyallerine duyarlı biçimde yanıt vermesi, güvenli bağlanmanın en güçlü öngörücülerindendir. Boylamsal araştırmalar, yüksek ailesel duyarlılığın hakim olduğu ortamların çocukların sosyal uyumunu artırdığını göstermektedir.
Kaynak: Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum.
2. Empati Kapasitesi Yüksek Olmalı
Empati, babaların çocuğun duygularını doğru okuma ve düzenleyici tepkiler verme becerisini güçlendirir. Deneysel çalışmalar, yüksek empati düzeyine sahip erkeklerin daha az cezalandırıcı, daha destekleyici ebeveynlik tarzı geliştirdiğini göstermektedir.
Kaynak: Stern, J. A., & Cassidy, J. (2018). Empathy from infancy to adolescence: An attachment perspective on the development of individual differences. Developmental Review, 47, 1–22.
3. Hormonel Uyum Sağlamalı
Babalık sürecinde testosteron düzeylerinde doğal bir düşüş gözlenir. Bu biyolojik değişim, daha fazla bakım gösterme ve aile ile yakınlık kurma davranışıyla bağlantılıdır.
Kaynak: Gettler, L. T., McDade, T. W., Feranil, A. B., & Kuzawa, C. W. (2011). Longitudinal evidence that fatherhood decreases testosterone in human males. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(39), 16194–16199.
4. Oksitosin ve Vazopressin Etkisi Güçlü Olmalı
Randomize kontrollü çalışmalar, oksitosin uygulamalarının babaların beyin tepkilerini ve bakım davranışlarını güçlendirdiğini ortaya koymuştur. Bu bulgular, biyolojik süreçlerin ebeveynlik duyarlılığını desteklediğini göstermektedir.
Kaynak: Feldman, R., Gordon, I., Schneiderman, I., Weisman, O., & Zagoory-Sharon, O. (2010). Natural variations in maternal and paternal care are associated with systematic changes in oxytocin following parent–infant contact. Psychoneuroendocrinology, 35(8), 1133–1141.
5. Duygusal Düzenleme Yetisine Sahip Olmalı
Kendi duygularını düzenleyebilen erkekler, stres anlarında çocuklarına daha sakin ve dengeli yaklaşabilirler. Bu özellik, sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisi için kritik önemdedir.
Kaynak: Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry, 26(1), 1–26.
6. Eş ile Her Zaman İşbirliği Yapmalı
Araştırmalar, eşler arası destekleyici ilişkilerin babalık davranışını güçlendirdiğini ve çocuk bakımına katılımı artırdığını göstermektedir.
Kaynak: Cowan, P. A., & Cowan, C. P. (2000). When partners become parents: The big life change for couples. Lawrence Erlbaum.
7. Çocukla İlgilenmeye Aktif Katılmalı
Çocuğun günlük yaşamına katılım (oyun, bakım, eğitim) babalık potansiyelinin davranışsal göstergelerinden biridir.
Kaynak: Lamb, M. E. (2010). The role of the father in child development (5th ed.). Wiley.
8. Öğrenmeye Açık Olmalı
Baba adaylarının ebeveynlik eğitim programlarına katılımı, hem duyarlılıklarını hem de çocukla etkileşimlerini güçlendirmektedir. RCT bulguları bu tür programların etkililiğini doğrulamaktadır.
Kaynak: Panter-Brick, C., Burgess, A., Eggerman, M., McAllister, F., Pruett, K., & Leckman, J. F. (2014). Practitioner review: Engaging fathers – recommendations for a game change in parenting interventions based on a systematic review of the global evidence. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55(11), 1187–1212.
9. Sosyal Sorumluluk Bilinci Yüksek Olmalı
Toplumsal değerler ve sorumluluk bilinci yüksek olan erkekler, çocuklarının gelişiminde daha güvenilir rol modellerdir.
Kaynak: Pleck, J. H. (2010). Paternal involvement: Revised conceptualization and theoretical linkages with child outcomes. In M. E. Lamb (Ed.), The role of the father in child development (5th ed., pp. 58–93). Wiley.
10. İlgi ve Bilgisi Sabır ve İstikrarlı Olmalı
Uzun dönemli sabır ve istikrarlı bakım, çocukta güven duygusunu pekiştiren en temel unsurlardandır.
Kaynak: Sroufe, L. A., Egeland, B., Carlson, E., & Collins, W. A. (2005). The development of the person: The Minnesota study of risk and adaptation from birth to adulthood. Guilford Press.
Sonuç: İnsan Anne ve Babasını Seçemez; ama Damadını Seçebilir.
İyi baba – Deneysel ve boylamsal çalışmalar, iyi bir baba adayını belirleyen işaretlerin biyolojik, duygusal, davranışsal ve sosyal boyutları kapsadığını göstermektedir. Yüksek duyarlılık, empati, hormonel uyumlar ve destekleyici eş ilişkileri, bu potansiyelin temel yapıtaşlarını oluşturur. Ayrıca, ebeveynlik eğitimi ve sosyal sorumluluk bilinci, doğuştan gelen özelliklerin ötesinde, öğrenilebilen ve geliştirilebilen yönlere işaret eder. Dolayısıyla, “iyi bir baba olma” hem doğal karakterin hem de eğitimin birlikte şekillendirdiği dinamik bir süreçtir.
Dikkat!..
Dikkat! Bu yazı iyi baba arayışında olan, eş veya damat seçiminde işinizi kolaylaştıracak bir makale olduğu konusunda iddialı değildir; yalnız bu konuda fikir verebilir bir özellikte olduğunu beyan edebilirim. İlgilenenlere duyurulur.
Kaynaklar
Brown, G. L. et al. Father involvement, paternal sensitivity, and father–child attachment.
Bakermans-Kranenburg, M. J. (2023). Sensitive responsiveness in expectant and new fathers.
Frank, T. J. et al. (2015). RCT – father-engagement parenting program (Group Triple P).
Gettler, L. T. et al. (2011). Longitudinal evidence that fatherhood decreases testosterone. PNAS.
Witte, A. M. et al. Effects of oxytocin and vasopressin on fathering: RCT design.
