Kapakları Açıldıktan Sonra Balık Yağları Ne Kadar Süre Kullanılabilir: Balık yağı yani Omega-3 içeren sıvılarının, haplarının veya kapsüllerinin nasıl saklanması gerektiği genel olarak merak edilen konulardan birisidir. Bu makalenin amacı bu konuyla ilgili çok sık sorulan sorulara cevap vermektir.
Balık yağı takviyeleri iki ana biçimde mevcuttur: Sıvı balık yağları veya yumuşak jeller (softjel). Yumuşak balık yağı jellerine sıvı jeller veya kapsül de denebilmektedir. Yumuşak jel/kapsül formundaki balık yağının içinde yine sıvı balık yağı bulunmaktadır. Sıvı balık yağı içerisindeki balık yağının saflığına bağlı olmakla beraber yumuşak jel/kapsül balık yağlarında balık yağının kokusu daha az anlaşılır.
Sıvı balık yağları ile yumuşak jel balık yağlarının kendilerine göre avantajları ve dezavantajları vardır.
Örneğin sıvı balık yağı bozulmuşsa tadından (acımsı ve ekşimiş tat ve çürümüş balık kokusu gibi.) anlayabilirken, yumuşak jel balık yağı bozulmuşsa bunu anlayamazsınız.
Bunun yanında sıvı balık yağını tatile giderken valizinize koymak sorun olabiliyorken, jel balık yağını çantanızda taşımak kolaydır.
Yine sıvı balık yağı içerken tek bir tatlı kaşığıyla hedefinize göre yüksek DHA (Dokozahekzaenoik Asit) ve EPA (Eikozapentaenoik Asit) oranı tutturmak mümkün iken, aynı miktarı jel balık yağlarında bazen 4-5 tane, hatta bazen ürünün DHA ve EPA oranlarına göre 10-11 adet jel balık yağı içmeniz gerekebilir. Bunun nedeni, balık yağı kokusu alınmasın diye kullanılan kaplama jelin içine koyulan sıvı balık yağı miktarının az olabilmesinden ve günlük Omega-3 ihtiyacın karşılanabilmesi için çok fazla içilmesi gerektiğinden dolayıdır. Yumuşak jeller ile günlük Omega-3 ihtiyacının karşılanabilmesi için çok büyük boyutlarda softjeller yapılması gerekir ki bu da yumuşak jelleri yutulamaz büyüklüğe getirmektedir. Bu yüzden, jel balık yağı boyutu yutulabilir ölçüde tutulur. Yutulabilir ölçüde küçük boyuttaki bir jel balık yağında yüksek DHA ve EPA oranı tutturmak mümkün değildir. Jel balık yağı içerek yüksek DHA ve EPA almak isteyen kişiler bu sorunu hesap yaparak fazla sayıda jel balık yağı içerek çözebilirler.
Bu kısa bilgilendirmeden sonra kapakları açıldıktan sonra balık yağları ne kadar süre kullanılabilir konusuna gelelim;
Kapakları Açıldıktan Sonra Balık Yağları Ne Kadar Süre Kullanılabilir?
Öncelikle balık yağlarını değerlendirebilmek için etiket okumayı iyi bilmek gerekir. Etilet okumayı bilerek, kullandığınız balık yağını değerlendirebilirsiniz. Ancak kalite söz konusu olduğunda tüm balık yağlarının eşit şekilde üretilmediğini bilmek önemlidir. Yani kalite ve içerik olarak her balık yağı aynı değildir. Balık yağı etiketlerinin okunması için aşağıda linki verilen makaleyi de okuyabilirsiniz.
Etiket Okumak – İyi Omega-3 Balık Yağı Nasıl Seçilir
Balık yağı hangi formatta olursa olsun, balık yağının sağlığa faydalarından sorumlu olan omega-3 yağ asitleri etken maddeleri EPA ve DHA oksidasyona duyarlıdır. Önce, bilmeyenler için oksidasyonun ne olduğunu kısaca açıklayalım.
Oksidasyon Nedir?
Oksidasyon en iyi pas örneği ile açıklanabilir. Pas, demirin ortamdaki oksijen ile reaksiyona girdiğinde oluşan kırmızımsı demir okside verilen addır. Benzer şekilde, balık yağları da oksijenle tepkimeye girer ve sonunda yağda bozunmaya neden olan istenmeyen bir dizi kimyasal reaksiyon başlatır.
Tüm yağlar oksidasyona duyarlıdır, ancak balık yağı kısmen daha hassastır. EPA ve DHA, çoklu doymamış yağ asitleridir, yani karbon atomları arasında çoklu çift bağları vardır. Çift bağlar, hoş olmayan balık tadı ve kokular oluşturmak için oksijenle kolayca reaksiyona girebildiğinden, bu onları daha dengesiz bir hale getirir.
Balık yağları hangi etaplarda okside olabilir ve nelere dikkat edilmelidir?
1-) Balık yağlarının üretildiği tesisler çok önemlidir.
Balık yağının üretildiği tesislerin hangi standartlara ve sertifikalara sahip olduğu önemlidir. API/GMP (İlaç üretim standartlarında İyi Üreti Uygulamaları) standartlarına sahip tesislerde üretilen balık yağlarının üretim esnasında okside olmadığından emin olabilirsiniz. Bu tesislerde balık yağının üretiminde, şişelenmesinde ve kapağının takılması sırasında üretim inert gazlar korumasında yapılır. İnert gazlar balık yağının oksijenle temasını engeller.
API/GMP üretim standartlarına sahip bir tesis, üretimin ilaç üretim hassasiyetine olduğunu ifade eder. Bu standardizasyona sahip bir tesiste üretilen balık yağları ağır metallerden arındırılmış ve oksidasyon riskinin yok denecek kadar aza indirildiği tesislerdir.
Bu arada çeşitli balık yağı üreticileri tarafından sanki üretim hatlarının bir standardıymış gibi sunulan “İFOS Belgesi”nin üretim hattının standardını göstermediğini bilmek gerekir. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için ayrıca aşağıda linki verilen yazıyı da okumanızı tavsiye ediyorum.
İfos Nedir? API/GMP Nedir? İfos Sertifikalı Balık Yağı Nedir?
2-) Balık yağının koruyucu antioksidanlar içermesi önemlidir.
Yapılan bilimsel çalışmalar balık yağının içerisinde antioksidan özelliklere sahip “E vitamini”nin bulunması balık yağlarının stabilitesinin korunmasına yardımcı olduğuna işaret etmektedir. Bu antioksidanların doğal olması etkinliklerini artırmaktadır. Bu doğrultuda, kullanılan balık yağının içinde bulunan E vitaminin doğal antioksidan yani koruyucu özellikleri olduğu söylenebilir.
3-) Balık yağlarının depolanma alanlarındaki koruma şartları önemlidir.
Uygun üretim tesislerinde ve uygun şartlarında üretilmiş balık yağlarının stok alanlarında korunması çok zor değildir. Bu tip ürünlerin oda sıcaklığında güneş ışığına direkt maruz kalmayan ortamlarda bekletilmesi bir sorun yaratmaz. Bu şekilde korunan balık yağlarını son kullanım tarihlerine kadar gönül rahatlığıyla kullanılabilir. Eczanelerde raflarda bekletilen balık yağları da bu şartlarda korunmaktadır.
4-) Kapağı açılan balık yağlarının buzdolabında saklanması önemlidir.
Kapağı açılan balık yağlarını sıvı balık yağları ve jel balık yağları diye ikiye ayırmakta fayda vardır.
- Sıvı Balık Yağları: Kapağı açılmadıkça balık yağlarını direkt güneş ışığı almayan serin, kuru bir yerde oda sıcaklığında tutunuz. Böyle muhafaza edilen bir ürünü son kullanım tarihine kadar gönül rahatlığıyla kullanabilirsiniz. Ancak kapağı açılan sıvı bir balık yağını buzdolabında saklayınız. Buzdolabında saklanan balık yağının rengi hafif donuklaşabilir. Bu durum ürünün bozulması anlamına gelmemektedir. Ayrıca ürünü buzdolabında saklarken de karton kutusunda muhafaza ediniz. Bunun nedeni ürünü ışıktan korumanız içindir. Çoğu ürün ışıktan koruma amaçlı zaten koyu renki şişelerde üretilmektedir. Ancak karton kutu ekstra bir koruma sağlamaktadır. Kapağı açılan sıvı bir balık yağının en fazla 90 gün içinde tüketilmesi tavsiye edilmektedir.
- Jel Balık Yağları: Kapağı açılmadıkça jel balık yağlarını da direkt güneş ışığı almayan serin, kuru bir yerde son kullanım tarihine kadar tutabilirsiniz. Bu balık yağlarının kapağı açıldıktan sonra buzdolabında tutulma şartı yoktur. Kapağı açıldıktan sonra da ürünü direkt güneş ışığı almayan serin ve kuru bir yerde tutunuz. Ayrıca bu ürünü de karton kutusunda muhafaza etmeye devam ediniz. Bunun nedeni ürünü ışıktan korumanız içindir. Jel de olsa güneş ışığına maruz kalan balık yağları bozulabilmektedir.
Corona Virüs Bilim Kurulu’nun ailelere, çocuklarının bağışıklık sistemlerini güçlendirmeleri, hiperaktivite ve dikkat dağınıklığı problemlerinin çözümü ve beyin gelişimleri için balık yağlarıyla ve özellikle DHA ve EPA içeriklerinin önemine dair açıklamalarını aşağıda verilen kısa videodan izleyebilirsiniz.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Yüksek DHA’lı Balık Yağları Bağışıklık Sisteminizi Güçlendirebilir!
Dikkat Dağınıklığı Ve Hiperaktivite İçin Günlük DHA Miktarı Önemli
Çocukların Zeki Olması İçin Anneler Nasıl Bir Balık Yağı Kullanmalı
DHA Oranı Yüksek Olan Balık Yağları DEHB Bozukluğunu İyileştiriyor
Kaynaklar
- O’Sullivan, A. Mayr, A. Shaw, N.B. Murphy, S.C. et al,. Use of Natural Antioxidants to Stabilize Fish Oil Systems, Journal of Aquatic Food Product Technology, October 2005, 14(3):75-94
- Daniel Raederstorff, Adrian Wyss, Philip C. Calder, Peter Weber and Manfred Eggersdorfer, Vitamin E function and requirements in relation to PUFA, The British Journal of Nutrition, 2015 Oct 28; 114(8): 1113–1122.
- Miyashita Kazuo, Prevention of Fish Oil Oxidation, Journal of Oleo Science, Volume 68 (2019) Issue 1
- Su, K., Tseng, P., Lin, P., et al. (2018). Association of Use of Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids With Changes in Severity of Anxiety Symptoms: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Netw Open,1(5):e182327.
- Albert, B. B. et al. (2015). Fish Oil Supplements in New Zealand are Highly Oxidised and Do Not Meet Label Content of N-3 PUFA. Scientific Reports,5, 7928.
- Wang, W., Yang, H., Johnson, D., Gensler, C., Decker, E., and Zhang, G. (2017). Chemistry and Biology of -3 PUFA Peroxidation-Derived Compounds, Prostaglandins Other Lipid Mediat (2016). Prostaglandins & Other Lipid Mediators,132: 84 – 91.
- Grimm, M.O. et al. (2016). Oxidized Docosahexaenoic Acid Species and Lipid Peroxidation Products Increase Amyloidogenic Amyloid Precursor Protein Processing. Neurodegenerative Diseases, 16(1-2): 44-54.
- Jackowski, S. A. et al. (2015). Oxidation Levels of North American Over-the-Counter N-3 (Omega-3) Supplements and the Influence of Supplement Formulation and Delivery Form on Evaluating Oxidative Safety. Journal of Nutritional Science,4, e30.
- Halvorsen, B. L., & Blomhoff, R. (2011). Determination of Lipid Oxidation Products in Vegetable Oils and Marine Omega-3 Supplements. Food & Nutrition Research,
- J., Madsen, P., Moller, J.M., et al. (2010). Bioavailability of Marine N-3 Fatty Acid Formulations. Prostaglandins, Leukotrienes, and Essential Fatty Acids, 83:137–141.
- Opperman, M. & Bennade, S. (2013). Analysis of the Omega-3 Fatty Acid Content of South African Fish Oil Supplements: A Follow-Up Study. Cardiovascular Journal of Africa,24(8): 297–302.
- John Noon, Tom B.MillsIan, T.Norton, The use of natural antioxidants to combat lipid oxidation in O/W emulsions, Journal of Food Engineering, Volume 281, September 2020, 110006
