Kaybolmak – Her insan hayatının bir döneminde yönünü kaybeder. Bazen bir işin ortasında, bazen bir ilişkinin sonunda, bazen de tam ortasında durduğu kendi hayatında. Modern çağın gürültüsü, sosyal medyanın sürekli kıyaslayan aynası ve “başarı”ya dair dar tanımlar, bireyi kendi iç sesinden uzaklaştırır. İşte tam da bu anda, Khairani Ashry’nin “When You’re Lost, Pursue Yourself” adlı konuşması bir uyarı değil, bir davet gibidir: “Kendini aramaya çık.”
Ashry’ye göre “kayıp olmak” bir zayıflık değil, dönüşümün başlangıcıdır. Çünkü insan, kaybolduğunda içindeki sesi duymaya başlar; belirsizlik, aslında potansiyelin kuluçka evresidir. Psikolojide Erik Erikson’un kimlik gelişimi teorisinden Viktor Frankl’ın anlam arayışına kadar pek çok bilimsel yaklaşım, bu “kayıp olma” hâlinin kişisel büyümenin doğum sancısı olduğunu gösterir. Yani kaybolmak, bir son değil — yeni bir benliğin inşasıdır.
Ashry’nin konuşmasının merkezinde şu fikir yer alır: Belirsizlik bir tehdit değil, bir fırsattır.
Başarıya giden yol, her zaman düz bir çizgi değildir; aksine, duraksamalar, geri dönüşler ve yön değiştirmelerle doludur. Ashry kendi yaşam öyküsünden örnekler verir: ikinci el kıyafet satarak başladığı girişimini, insanları bir araya getiren sosyal bir topluluğa dönüştürmüştür. Böylece “iş” kavramını anlamdan bağımsız görmeyi reddeder.
“İç sesini dinle ve her adımda kendine sor: Bu gerçekten bana uygun mu? Yoksa başkalarının hayatını mı yaşıyorum?”
— Khairani Ashry, TEDx Talk
Bu söz, çağımızın en derin açmazlarından birine dokunur: insanlar çoğu zaman kendilerine ait olmayan bir hayatı yaşamaya çalışır. Ashry, toplumun dayattığı başarı kalıplarını değil, kendi içsel doğrularını merkeze alan bir yaşam önerir.
Psikolojik Arka Plan: Kayıp Hissinin Bilimsel Temelleri
1. Kimlik Krizi ve Öz-Kimlik Gelişimi (Erikson, 1968)
Erik Erikson’a göre birey, kimliğini “kriz” anlarında inşa eder. Bu süreçte kişi, “Ben kimim?” sorusuna anlamlı bir yanıt bulmaya çalışır. Kayıp hissetmek, kimlik gelişiminin doğal bir aşamasıdır. Bu bağlamda Ashry’nin “kayıp olma” hâlini sahiplenmesi, bir psikolojik olgunluk göstergesidir.
2. Travma Sonrası Büyüme (Tedeschi & Calhoun, 2004)
Psikolojide “posttraumatic growth” olarak bilinen kavram, zorlukların bireyi yıkmak yerine güçlendirebileceğini öne sürer. İnsan, kırılma anlarından sonra daha dayanıklı, daha derin ve daha anlamlı bir benlik inşa edebilir. Ashry’nin “life is hard, choose your hard” (hayat zordur; sen zorluğunu seç) ifadesi, bu görüşle birebir örtüşür.
3. Öz-Belirleme Teorisi (Deci & Ryan, 1985)
Deci ve Ryan, içsel motivasyonun (intrinsic motivation) kalıcı başarı ve tatminin anahtarı olduğunu söyler. Dışsal ödüller (para, statü) geçicidir; insanı uzun vadede ayakta tutan şey içsel anlamdır. Ashry’nin “pursue yourself” çağrısı, bu içsel motivasyonun yeniden keşfini temsil eder.
4. Anlam Arayışı (Frankl, 1959)
Viktor Frankl, insanın temel güdüsünün “zevk” ya da “güç” değil, “anlam” olduğunu söyler. Anlam arayışı, yönsüzlüğe düzen, boşluğa yön kazandırır. Ashry’nin mesajı, Frankl’ın varoluş felsefesinin çağdaş bir yansıması gibidir: kaybolduğunda, kendine doğru yürü.👍
Kendini Bulma Yolunda Pratik Adımlar
-
İçsel Sessizliği Yarat – Düşüncelerini değil, duygularını dinlemeyi öğren.
-
Küçük Denemeler Yap – Büyük kararlar yerine küçük pivotlar; ilerleme böyle başlar.
-
Topluluklarla Bağ Kur – Gerçek benlik, yalnızlıkta değil, anlamlı ilişkilerde biçimlenir.
-
Belirsizliği Kucakla – Korku değil; keşif potansiyeli taşıyan bir alan olarak gör.
-
Anlam Odaklı Yaşa – Her adımın bir amacı olmasa bile, her deneyimin bir anlamı vardır.
Eleştirel Bakış: Her Kayboluş Bir Fırsat mıdır?
Kaybolmak – Ashry’nin yaklaşımı ilham verici olsa da, her birey aynı psikolojik veya sosyoekonomik koşullarda değildir. Kaybolma süreci, bazıları için yaratıcı bir dönüşümken, diğerleri için yoğun kaygı veya yönsüzlük anlamına gelebilir. Dolayısıyla, “kendini bulma yolculuğu” kişisel kaynaklar, çevresel destek ve psikolojik dayanıklılıkla yakından ilişkilidir.
Yine de, belirsizliğin insan gelişimindeki rolünü reddetmek imkânsızdır. Çünkü her arayış, bir yeniden doğuş potansiyeli taşır.
Sonuç: Kaybolmak, Yön Vermeyi Öğretir
Khairani Ashry’nin sözleri, bize kaybolmanın aslında bir çağrı olduğunu hatırlatır: dış dünyadan değil, iç dünyadan gelen bir çağrı. Her kayboluş, yön duygusunu değil, yön verme gücünü sınar. Modern psikoloji de bunu doğrular: belirsizlik, insanın öz düzenleme, farkındalık ve dayanıklılık kaslarını geliştirir.
Erikson’un dediği gibi, kimlik ancak kriz anlarında şekillenir; Frankl’a göre anlam, yalnızca acının içinden doğar. Bu yüzden, “kayıp hissi”nden korkmak yerine, onu bir pusula gibi kullanmak gerekir. Çünkü insan, en karanlık anda bile kendini aramayı sürdürdüğü sürece, asla tamamen kaybolmaz.
Belki de asıl mesele, doğru yolu bulmak değil; kendine giden yolu inşa etmektir.
Kaynaklar
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior.
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis.
Frankl, V. E. (1959). Man’s Search for Meaning.
PsychCentral, Why Do I Feel Lost? What It Means and 6 Things to Do About It. (psychcentral.com)
SummaryTube, When You’re Lost, Pursue Yourself | Khairani Ashry (TEDx) (summarytube.com)
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence.
