Duyuşsal Beceriler – Okullarda başarı çoğu zaman bilişsel çıktılarla tanımlanır: Sınavlar, testler, akademik ortalamalar. Oysa eğitim bilimi çok net bir gerçeği ortaya koymaktadır:
Öğrencinin nasıl hissettiği, ne kadar öğrendiğini belirler.
Motivasyonu düşük, kendini güvende hissetmeyen, okula aidiyet geliştirmemiş bir öğrencinin öğrenmesi sınırlıdır. Buna rağmen Türkiye’de okulların büyük çoğunluğunda duyuşsal alan sistematik biçimde ölçülmemekte, dolayısıyla da yönetilmemektedir.
Bu makalede, okul yöneticilerinin öğrenci başarısının görünmeyen ama belirleyici boyutu olan duyuşsal becerileri ve okul iklimini nasıl ölçebileceği ve bu verileri okul gelişimine nasıl dönüştürebileceği ele alınmaktadır.
1. Duyuşsal Alan Nedir ve Neden Kritik Öneme Sahiptir?
Bloom’un öğrenme alanları önce 3 grupta ele alınır: Bilişsel Beceriler / Duyuşsal Beceriler ve Psikomotor beceriler. Bloom’un ikinci kategoride sınıflamasına göre duyuşsal alan, öğrencinin:
-
Tutumlarını
-
Değerlerini
-
İnançlarını
-
Motivasyonunu
-
Öz-yeterlik algısını
-
Okula ve öğrenmeye yönelik duygusal bağını kapsar.
Araştırmalar göstermektedir ki:
-
Akademik başarıyı en güçlü biçimde yordayan değişkenlerden biri öz-yeterliktir (Bandura, 1997).
-
Okula aidiyet duygusu düşük öğrencilerde devamsızlık ve okul terk riski artmaktadır (OECD, 2017).
-
Olumlu okul iklimi, bilişsel başarı üzerinde doğrudan etkilidir (Thapa et al., 2013).
2. Okul İklimi: Görünmeyen Ama Her Şeyi Etkileyen Faktör
Okul iklimi; bir okulun “resmî programından” çok, yaşanan gerçekliğidir.
2.1. Okul İklimini Oluşturan Temel Boyutlar
Bilimsel literatüre göre okul iklimi şu bileşenlerden oluşur:
-
Psikolojik güvenlik
-
Öğretmen-öğrenci ilişkileri
-
Adalet ve tutarlılık algısı
-
Katılım ve söz hakkı
-
Aidiyet ve kabul görme hissi
Bu unsurlar ölçülmediğinde, yöneticinin elinde soyut izlenimler kalır; somut veri değil.
3. Duyuşsal Beceriler Nasıl Ölçülür?
Duyuşsal alan ölçülemez değildir; yalnızca farklı araçlar gerektirir. Bunlar:
3.1. Öğrenci Algı Ölçekleri
Araştırma temelli ölçekler aracılığıyla şu alanlar ölçülebilir:
-
Okula aidiyet
-
Akademik özgüven
-
Öğrenmeye yönelik tutum
-
Öğretmen desteği algısı
Bu ölçekler anonim uygulanmalı ve güven ortamında yapılmalıdır.
3.2. Okul İklimi Anketleri
Hem öğrencilere hem öğretmenlere uygulanarak:
-
Algı farkları tespit edilir
-
Kurumsal kör noktalar görünür olur
Yöneticinin en çok öğrenmesi gereken veri türlerinden biridir.
3.3. Nitel Veri: Görüşmeler ve Odak Grup Çalışmaları
Sayısal veriler ne olduğunu, nitel veriler ise neden olduğunu gösterir.
-
Öğrenci odak grupları
-
Öğretmen refleksiyon toplantıları
-
Rehberlik servisi gözlemleri
veri temelli liderlik için vazgeçilmezdir.
4. Duyuşsal Veriler Okul Yönetiminde Nasıl Kullanılır?
Veri toplamak değil, veriyi eyleme dönüştürmek esastır.
4.1. Risk Gruplarını Erken Tespit
Aidiyet ve motivasyon puanları düşük öğrenciler:
-
Akademik başarısızlığın öncü göstergesidir.
-
Erken destekle kazanılabilir.
Bu yaklaşım, cezalandırıcı değil önleyicidir.
4.2. Öğretmen Yaklaşımlarını Geliştirme
Öğrenci algı verileri:
-
Öğretmenlere ayna tutar.
-
Mesleki gelişim ihtiyacını somutlaştırır.
Amaç denetlemek değil, geliştirmektir.
4.3. Okul İklimi Odaklı Stratejik Planlama
Duyuşsal veriler:
-
Rehberlik hizmetlerinin yönünü belirler.
-
Sosyal-duygusal öğrenme programlarını şekillendirir.
-
Disiplin anlayışını dönüştürür.
5. Ölçülmeyen Alan Yönetilemez
Eğitimde en büyük yanılgılardan biri şudur:
“Duygular ölçülemez.”
Oysa ölçülmeyen:
-
İhmal edilir.
-
Tesadüflere bırakılır.
-
Krize dönüştüğünde fark edilir.
Başarılı okul yöneticileri, okulun duygusal haritasını da çıkaran yöneticilerdir.
Sonuç
Okullar yalnızca bilgi aktaran kurumlar değildir; insan inşa eden yapılardır.
İnsan inşası ise yalnızca bilişle değil, duyuşsal becerilerin kazanılmasıyla gerçekleşir..
Duyuşsal becerileri ölçmeyen bir okul:
-
Öğrenmenin temelini ihmal eder.
-
Başarıyı yüzeyde arar.
-
Sorunları geç fark eder.
Veriye dayalı okul yönetimi, kalbi hesaba katmadan tamamlanamaz.
Kaynakça
-
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Freeman.
-
OECD (2017). PISA 2015 Results: Students’ Well-Being. OECD Publishing.
-
Thapa, A., Cohen, J., Guffey, S., & Higgins-D’Alessandro, A. (2013). A review of school climate research. Review of Educational Research.
-
Zins, J. E., et al. (2004). Building academic success on social and emotional learning. Teachers College Press.
