Subvokalizasyon Nedir? Bir metni okurken çoğu insan farkında olmadan kelimeleri zihninde seslendirir. Bu duruma subvokalizasyon denir. Diğer bir ifade ile subvokalizasyon, bireyin okuma sırasında sözcükleri içinden sesliymiş gibi tekrar etmesi ya da zihninde “sessiz bir konuşma” olarak telaffuz etmesidir. Yani kişi, okurken kelimeleri gözleriyle takip ederken aynı anda zihninde sanki dudakları kıpırdamadan seslendiriyormuş gibi hisseder. Bu durum özellikle hızlı okuma üzerinde tartışılan bir konudur, çünkü kelime kelime içten seslendirme, okuma hızını sınırlayabilir. Normal konuşma hızımız dakikada ortalama 150–200 kelime olduğu halde, gözlerimiz bundan çok daha hızlı bilgi işleyebilir. Dolayısıyla, subvokalizasyon okuma hızını yavaşlatan en önemli yol kasislerinden biridir.
Peki, bunu azaltarak daha hızlı ve verimli okumak mümkün mü? Nörobilim ve bilişsel psikoloji araştırmaları, cevabın “evet” olduğunu gösteriyor.
Subvokalizasyonun Sebepleri Nelerdir*
Bir: Dil Edinim Süreci – Ağaç yaşken eğilir!
Çocuklar okumayı öğrenirken önce sesleri çözümlemeyi (harf–ses ilişkisi) öğrenir. Bu süreçte her kelimeyi seslendirmek bir alışkanlık haline gelir. İlerleyen yaşlarda da bu seslendirme içselleştirilerek subvokalizasyona dönüşür.
İki: Kısa Süreli Bellek Kullanımı
İnsan beyninde, özellikle fonolojik döngü adı verilen kısa süreli bellek sistemi, bilgiyi işlemek için kelimeleri içten tekrar etmeye yatkındır. Bu nedenle okunan bilgiyi hafızaya almak için içsel seslendirme doğal bir mekanizma olarak devreye girer.
Üç: Dikkat ve Konsantrasyon Etkisi
Bazı bireyler, dikkatlerini toplamak ve odaklanmak amacıyla metni içten seslendirirler. Bu yöntem anlamayı kolaylaştırırken, hızın düşmesine neden olabilir.
Dört: Alışkanlıklar ve Öğrenilmiş Davranışlar
Okuma pratiği boyunca bireyin geliştirdiği öğrenme biçimi, zamanla alışkanlığa dönüşür. Eğer bir kişi her zaman içten seslendirerek okuduysa, bu refleks haline gelir.
Beş: Kaygı ve Kontrol İhtiyacı
Bazı okuyucular, anlamı kaçırmamak için içten seslendirmeyi bir kontrol mekanizması olarak kullanır. Bu durum özellikle sınav hazırlığında veya akademik okumada sık rastlanır.
Kısacası; subvokalizasyon, beynin dil ve bellek mekanizmalarına bağlı doğal bir süreçtir. Anlamayı artırabilir ancak okuma hızını yavaşlatır. Bu nedenle hızlı okuma eğitimlerinde genellikle subvokalizasyonu azaltma teknikleri öğretilir.
Subvokalizasyonu Azaltma Teknikleri Nelerdir?
1 – Kelime Gruplarına Odaklanın
Subvokalizasyonun temel nedenlerinden biri, kelimeleri tek tek okumaktır. Gözlerimizi kelime gruplarına odaklayarak (ör. 3–4 kelimeyi aynı anda görmek) zihinsel seslendirme azalır. Bu yöntem, göz kaslarının daha geniş alanlarda hareket etmesini sağlar (Rayner, 1998).
2 – Görsel Rehber Kullanın
Parmak, kalem ya da dijital imleç yardımıyla okumak, gözlerin satır üzerinde daha hızlı ilerlemesine yardımcı olur. Bu sayede içsel seslendirme yerine görsel takibe odaklanılır ve okuma hızı artar (Carver, 1992).
3 – Sessiz Sayma veya Ritim Tutun
Bazı araştırmalar, iç sesin yerine farklı bir zihinsel uğraş koymanın subvokalizasyonu azalttığını göstermektedir. Örneğin, 1-2-3 şeklinde ritmik saymak veya parmakla hafifçe ritim tutmak, beynin fonolojik döngüsünü meşgul ederek içsel seslendirmeyi baskılar (Baddeley, 2003).
4 – Hedef Belirleyerek Okuyun
Okuma öncesi belirli bir hedef (ör. “Bu metinden ana fikri çıkaracağım”) belirlemek, dikkati anlamaya yönlendirir. Böylece okuyucu, kelimeleri tek tek seslendirmek yerine içerik bütünlüğüne odaklanır.
5- Hızlı Okuma Egzersizleri Yapın
Göz kaslarını ve dikkat süresini geliştiren egzersizler (ör. metinleri daha yüksek hızda tarama, zaman sınırlı okuma) subvokalizasyonu azaltır. Düzenli pratik, beynin görsel-işitsel dengeyi daha hızlı okuma lehine yeniden düzenlemesini sağlar (Just & Carpenter, 1987).
Sonuç
Subvokalizasyon tamamen ortadan kaldırılamasa da, azaltıldığında okuma hızı belirgin şekilde artar. Bilişsel psikoloji bulguları, göz kası eğitimi, dikkat stratejileri ve alternatif zihinsel tekniklerin hızlı okuma sürecini desteklediğini göstermektedir. Önemli olan, anlamı feda etmeden daha akıcı bir okuma alışkanlığı geliştirmektir.
Okuduğunuz Bu Makaleden Edinilen Fikir Başlıkları
-
İç seslendirme okuma hızını sınırlar; çözüm subvokalizasyonu azaltmaktır.
-
Kelime gruplarına odaklanmak hızlanmayı sağlar.
-
Görsel rehberler, göz hareketlerini düzenler. Bu da hızınızı artırır.
-
Fonolojik döngüyü meşgul eden teknikler içsel sesi azaltır.
-
Hedefli ve düzenli okuma egzersizleri uzun vadede en etkili çözümdür.
Kaynakça
-
Baddeley, A. (2003). Working memory: looking back and looking forward. Nature Reviews Neuroscience, 4(10), 829–839.
-
Carver, R. P. (1992). Reading rate: Theory, research, and practical implications. Journal of Reading, 36(2), 84–95.
-
Just, M. A., & Carpenter, P. A. (1987). The Psychology of Reading and Language Comprehension. Allyn & Bacon.
-
Rayner, K. (1998). Eye movements in reading and information processing: 20 years of research. Psychological Bulletin, 124(3), 372–422.
