Soru Sorma Teknikleri – Dünya Hafıza Şampiyonu Melik Duyar, bir defasında şöyle demişti: “Düşünmek soru sormakla başlar!” Soru sormayı ateşleyen öncül “düşünme” eylemi, bunu görünür kılan ise sorduğumuz sorulardır.
Bilgisayar teknolojisinde şöyle bir argüman vardır: “Ne girerse o çıkar!” Bu popüler söz bir gerçektir; bilgisayara yanlış data girerseniz, size yanlış bilgiler verecektir.
Aynı ilke, genel olarak iletişim için de geçerlidir: Karşınıza yanlış soruları sorarsanız, muhtemelen yanlış yanıtlar alırsınız veya en azından umduğunuz şeyi tam olarak alamazsınız.
Demek ki, iletişimin bir türü de soru-cevap tarzında gerçekleşen diyaloglardır.
Doğru soruyu sormak, etkili iletişim ve bilgi alışverişinin merkezinde yer alır. Belirli bir durumda doğru soruları kullanarak, bir dizi iletişim becerisini geliştirebilirsiniz.
Örneğin, daha iyi bilgi toplayabilir ve daha fazlasını öğrenebilirsiniz.
Daha güçlü ilişkiler kurabilir, insanları daha etkili bir şekilde yönetebilirsiniz.
Başkalarının bu harika iletişimden çok şeyler öğrenmesine yardımcı da olabilirsiniz.
Bu makalede doğru soruyu, doğru sorma usulleri ile bazı yaygın “sorgulama tekniklerini” ve bunları ne zaman kullanmamız-kullanmamamız gerektiği konusunu inceleyeceğiz.
Açık ve Kapalı Uçlu Sorular
Soru Sorma Teknikleri – Açık uçlu sorular, sorulan kişiye özgürce cevap verme hakkı tanıyan sorulardır. Bunun karşıtı olarak kapalı uçlu sorularda belli bir cevap kalıbı vardır (evet-hayır ya da şıklı sorular gibi).
Kapalı uçlu bir soru, genellikle tek bir kelime ile veya çok kısa, gerçeklere dayalı bir cevaba dayanır.
Örneğin, “Susadın mı?”
Cevap “Evet” veya “Hayır” dır.
“Nerede yaşıyorsun?”
Cevap genellikle şehrinizin adı veya adresinizdir.
Açık uçlu sorular, daha uzun cevaplar ortaya çıkarır. Genellikle ne, neden, nasıl ile başlarlar.
Açık uçlu bir soru, yanıtlayana bilgi, fikir veya hislerini sorar. “Söyler misin?” ve “Açıklayınız?” da açık uçlu sorularla aynı şekilde kullanılabilir. İşte bazı örnekler:
- “Toplantıda ne oldu?”
- “Neden böyle tepki verdin?”
- “Parti nasıldı?”
- “Bana sonra ne olduğunu anlat!”
- “Koşulları daha ayrıntılı olarak açıklayın.”
Açık uçlu sorular şu amaçlar için iyidir:
- Bir sohbet başlatmak için: “Tatilde ne yaptınız?“
- Daha fazla ayrıntı öğrenmek için: “Bunu başarılı kılmak için başka ne yapmamız gerekiyor?“
- Diğer kişinin fikrini veya sorunlarını öğrenmek için: “Bu değişiklikler hakkında ne düşünüyorsunuz?“
Kapalı uçlu sorular şu amaçlar için iyidir:
- Anladığınızı çek etmek için: “Yani, bu niteliği alırsam zam mı alacağım?“
- Bir tartışmayı sonuçlandırmak veya bir karar vermek için: “Artık gerçekleri biliyoruz, hepimiz bunun doğru hareket tarzı olduğu konusunda hemfikir miyiz?“
- Durum hakkında görüş için: “Bankanızdan aldığınız hizmetten memnun musunuz?“
Öte yandan, yanlış yerleştirilmiş kapalı uçlu bir soru, sohbeti sona erdirebilir ve garip sessizliklere yol açabilir. Bu nedenle bir konuşma tam akış halindeyken onu kesmekten kaçınılmalıdır.
Huni Sorular
Soru sorma tekniklerinden biri olan Huni sorular tekniği, sorulara genelden, geniş çerçeveden başlayarak, bir huni gibi, daraltıp, daha spesifik bir noktaya inmeyi içerir.
Genellikle bu, her seviyede daha fazla ayrıntı istemeyi içerecektir. Genellikle bir tanığın ifadesini alan sorgucular tarafından kullanılır:
“Kavgaya kaç kişi katıldı?”
“On gibi.”
“Onlar çocuk muydu, yetişkin miydi?”
“Çoğunlukla çocuklar.”
“Onlar kaç yaşındalardı?”
“Yaklaşık on dört veya on beş.”
“Onlardan herhangi birinin kendine özgü bir şeyi var mıydı?”
“Evet, birkaçının üzerinde kırmızı beyzbol şapkası vardı.”
“Şapkalardan herhangi birinde logo olup olmadığını hatırlıyor musunuz?”
“Şimdi hatırlamaya başladım, evet, büyük bir N harfi gördüğümü hatırlıyorum.”
Bu tekniği kullanarak sorgucu, tanığın sahneyi yeniden yaşamasına ve yavaş yavaş ulaşılmak istenilen ayrıntıya odaklanmasına yardımcı olur. Belki de böyle bir şapka giyen genç erkekleri kamera görüntülerinden teşhis edebilir.
“Gördükleriniz hakkında bana verebileceğiniz herhangi bir ayrıntı var mı?” gibi açık uçlu bir soru sorulsa, bu kadar bilgiye sahip olunması pek olası değildir.
İpucu: Huni sorgulamasını kullanırken, kapalı sorularla başlayın. Huni boğazında ilerledikçe, daha açık uçlu sorular kullanmaya başlayın.
Huni tarzı sorular şunlar için iyidir:
- Belirli bir nokta hakkında daha fazla ayrıntı öğrenmek için: “Şu ikinci görüş hakkında daha fazla bilgi verin.“
- Konuştuğunuz kişinin ilgisini kazanmak veya güvenini artırmak için: “Yardım Masasını kullandınız mı?“, “Sorununuzu çözdü mü?“, “Çağrınızı alan kişinin tutumu nasıldı?“
Sondalama Soruları
Soru Sorma Teknikleri – Sondalama soruları, alınan bilginin ayrıntılarına ulaşmak için kullanılan bir stratejidir. Diğer zamanlarda, açıklama için ek bilgilere ihtiyaç duyarsınız, “Bu rapora ne zaman ihtiyacınız var?” veya “Size son halini vermeden önce bir taslak görmek ister misiniz?” gibi cevabı didiklemek amacıyla kullanılır.
Etkili bir araştırma yöntemi olan 5 Neden tekniği bir sorunun kökenine çabucak ulaşmanıza yardımcı olabilecek bir yöntemdir.
İpucu: Daha fazla araştırma yapmak için “tam olarak” kelimesini içeren soruları kullanın: “’Hızlı yol’ ile tam olarak ne demek istiyorsun?” veya “Bu raporu tam olarak kim istedi?”
Sondalama soruları şunlar için iyidir:
- Tüm hikâyeye sahip olduğunuzdan ve onu iyice anladığınızdan emin olmak için
- Size bir şey söylemekten kaçınmaya çalışan insanlardan bilgi çekmek için
Yönlendirici Sorular
Soru Sorma Teknikleri – Yönlendirici sorular, yanıtlayanı sizin düşünme tarzınıza yönlendirmeye çalışır. Bunu birkaç şekilde yapabilirler:
- Bir varsayımla: “Projenin ne kadar geç teslim edileceğini düşünüyorsunuz?” Bu soru, projenin kesinlikle zamanında tamamlanmayacağını varsayar.
- Sonunda anlaşmak için kişisel bir itiraz ekleyerek: “Ayşe çok verimli, sence de öyle değil mi?” veya “İkinci Seçenek daha iyidir, değil mi?“
- Soruyu “en kolay” yanıtı “evet” olacak şekilde ifade etmek: “Hayır” yerine “evet” demeyi tercih etme doğal eğilimimizdir. Soruların ifade edilmesinde önemli bir rol oynar:
“Hepimiz İkinci Seçeneği onaylayalım mı?”
“İkinci Seçeneği onaylamak istiyor musunuz, istemiyor musunuz?”
Bunu yapmanın iyi bir yolu, onu kişiselleştirmektir. Örneğin,
“İkinci Seçeneği seçmeli miyim?” yerine “İkinci Seçenek ile devam etmemi ister misiniz?” demek gibi.
- İnsanlara iki seçenek arasında birini seçim yapma tercihine zorlamak için: Tek bir seçeneği seçmek ya da hiç bir şey yapmamak yerine her ikisinde de mutlu olacağınız bir seçenek üretmek. Açıkça söylemek gerekirse, “Hangisini tercih ederdiniz… A veya B?” diye sorduğunuzda “hiçbiri” seçeneği hala mevcuttur. Ancak çoğu insan iki tercih arasında karar verirken takılıp kalacaktır.
Öncü soruların kapalı uç sorular olma eğiliminde olduğuna dikkat edin.
Yönlendirici sorular şunlar için iyidir:
- İstediğiniz cevabı almak, ancak diğer kişiyi başka seçeneği olmadığını hissettirmek için
- Bir satışı kapatmak için: “Bu, tüm sorularınızı yanıtlarsa, bir fiyat üzerinde anlaşabilir miyiz?“
İpucu: Yönlendirici soruları dikkatli kullanın. Onları kendi kendine hizmet veya diğer kişinin çıkarlarına zarar verecek şekilde kullanırsanız, haklı olarak manüpülatif ve sahtekâr olarak görülebilirler.
Retorik (Belağat) soruları
Soru Sorma Teknikleri – Retorik sorular, karşılığında bir cevap beklenilmeyen, öğrenme amacı güdülmeyen gerçek sorular değildir. Bunlar gerçekten sadece soru biçiminde olan ifadelerdir: “Ayşe’nin tasarımı ne kadar da yaratıcı, değil mi?”
İnsanlar retorik sorular kullanırlar, çünkü dinleyenin ilgisini çeker. Hemfikir olmaya çekindikleri için; mesela, “Evet öyle ve bu kadar yaratıcı bir meslektaşla çalışmayı seviyorum” şeklinde bir yanıt gelebileceği gibi, “Ne olmuş yani?” şeklinde yanıt da alabilirsiniz.
İpucu: Retorik sorular, yerinde kullanırsanız daha da güçlüdür. “Bu harika bir ekran değil mi?”, “Metnin fotoğraflardaki renkleri alma şeklini sevmiyor musunuz?”, “Alanı gerçekten iyi kullanmıyor mu?”, “Ürünlerimiz için böyle bir ekran olmasını sevmez misiniz?“
Retorik sorular şunlar için iyidir:
- Dinleyiciyi meşgul etmek
- İnsanların senin bakış açına katılmalarını sağlamak
- İnsanları kendin gibi düşündürmek
Soru Sorma Tekniklerini Kullanın
Soru Sorma Teknikleri – Muhtemelen tüm bu sorgulama tekniklerini daha önce günlük yaşamınızda, işte ve evde kullanmışsınızdır. Ancak, uygun sorgulama türünü bilinçli olarak uygulayarak, istediğiniz bilgiyi, yanıtı veya sonucu daha da etkili bir şekilde elde edebilirsiniz.
Sorular güçlü bir yoldur:
- Öğrenme: Açık ve kapalı sorular sorun ve derinlemesine sorgulama kullanın.
- İlişki kurma: İnsanlara ne yaptıklarını sorarsanız veya fikirlerini sorarsanız genellikle olumlu yanıt verirler. Bunu olumlu bir şekilde “Burada çalışmada en çok neyi sevdiğinizi söyleyin” şeklinde yaparsanız, açık bir diyalog oluşturmanıza ve sürdürmenize yardımcı olursunuz.
- Yönetim ve koçluk: Burada retorik ve yönlendirici sorular da yararlıdır. İnsanların önerdiğiniz eylem yollarını düşünmelerine ve bunlara bağlı kalmalarına yardımcı olabilirler: “Daha fazla nitelik kazanmak harika olmaz mıydı?“
- Yanlış anlamalardan kaçınmak: Özellikle sonuçlar önemli olduğunda, açıklama aramak için araştırma sorularını kullanın. Ve sonuca varmaktan kaçınmanızı sağlamak için. Çıkarım Merdiveni aracı burada da size yardımcı olabilir.
- Hararetli bir durumu yatıştırmak: Kızgın bir müşteriyi veya meslektaşınızı şikayetleri hakkında daha fazla ayrıntıya girmelerini sağlamak için huni soruları kullanarak sakinleştirebilirsiniz. Bu onları sadece duygularından uzaklaştırmakla kalmayacak, aynı zamanda yapabileceğiniz küçük ve pratik bir şeyi belirlemenize de yardımcı olacaktır, bu genellikle onlara bir şeyi “kazandıklarını” ve artık kızgın olmaları gerekmediğini hissettirmek için yeterlidir.
- İnsanları ikna etmek: Hiç kimse kendisine ders verilmesini sevmez, ancak bir dizi açık soru sormak, başkalarının sizin bakış açınızın arkasındaki nedenleri anlamasına yardımcı olacaktır. “Dizüstü bilgisayarlarını yükseltmek için satış ekibini yarım günlüğüne getirmeye ne dersiniz?“
Daha Fazla İpucu:
Sorguladığınız kişiye yanıt vermesi için yeterince zaman ayırdığınızdan emin olun. Bunun, cevap vermeden önce düşünme süresini de içermesi gerekebilir, bu yüzden bir duraklamayı sadece “Yorum yok” olarak yorumlamayın ve devam edin.
Yetenekli sorgulama, dikkatli dinleyerek eşleştirilmelidir, böylece insanların cevaplarıyla gerçekte ne anlama geldiğini anlayabilirsiniz.
Beden diliniz ve ses tonunuz da soru sorduğunuzda aldığınız cevaplarda rol oynayabilir.
Tavsiye Edilen Makaleler:
