Zarf Tümleci / Zarf Tamlayıcısı Nedir? – Türkçede bir cümlenin eylemini yer, zaman, miktar veya durum gibi yönlerden açıklayan ve bu yönüyle cümlenin anlamını tamamlayan bir ögedir. Söz konusu özellikleri sebebiyle anlatıma bütünlük ve derinlik kazandıran önemli bir tümleç ve tamlayıcıdır.
NOT: Tümleçler yüklemi tamamlayan sözcüklerdir. Tamlayıcılar ise cümledeki ögelerden herhangi birinin eksik anlamını tamamlayan, o ögenin bir parçası gibi olan sözcüklerdir.
Zarf Tümleci Nedir?
Cümlede, yüklemin anlamını zaman, durum, yer-yön, miktar, tarz, vasıta, şart, sebep, birliktelik bakımından tamamlayan sözcük veya sözcük öbeklerine zarf tümleci denir. Fiile sorulan nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin, niye, neden, ne şekilde gibi sorulara cevap verir. Bu soruların yanında “nereye” sorusu da bulunmaktadır. Ancak nereye sorusu ile ilgili dikkat edilmesi gereken noktalar aşağıda uyarı bölümünde verilmiştir.
Ek olarak ne ile, ne için, kiminle, kimin için soruları cümlede edat tümlecini bulan sorulardır. Ancak edat tümleçleri de birer zarf tümleci olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla edat tümleçleri ile ilgili ayrı bir yazı yazılmamakla beraber bu soruların da zarf tümlecini bulduğunu biliniz.
Zarf Tümleci Nasıl Kullanılır?
Örnekler:
Bugün dedem beni lunaparka götürecek. (ne zaman götürecek → bugün → zarf tümleci) (cümlede yükleme sorulan “ne zaman” sorusunun cevabı olan “bugün” kelimesi zaman bildiren zarf tümlecidir.)
Kuşlar ağaçta neşeyle ötüyordu. (nasıl ötüyordu → neşeyle) (cümlede yükleme sorulan “nasıl” sorusunun cevabı olan “neşeyle” sözcüğü durum bildiren zarf tümlecidir.)
Mete gitar derslerine epey önem verirdi. (ne kadar önem verirdi → epey → zarf tümleci) (cümlede yükleme sorulan “ne kadar” sorusunun cevabı olan “epey” sözcüğü miktar bildiren zarf tümlecidir.)
Bütün ödevlerini renkli kağıtlarla yapmış. (ne ile yapmış → renkli kağıtlarla) (cümlede yükleme sorulan “ne ile” sorusunun cevabı olan “renkli kağıtlarla” sözcüğü edat tümlecidir ancak zarf tümleci olarak kabul edilir.)
Tüm bunları sizin için hazırladım. (kimin için hazırladım → sizin için) (cümlede yükleme sorulan “kimin için” sorusunun cevabı olan “sizin için” sözcüğü edat tümlecidir ancak zarf tümleci olarak kabul edilir.)
UYARI: Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri gibi sözcükler yalın halde kullanıldığı cümlelerde zarf tümleci görevindedir. Ancak bu sözcükler ek aldıkları zaman artık zarf tümleci olmazlar; cümlenin başka bir ögesi olurlar.
Örnekler:
Hepiniz içeri gelin. (nereye gelin → içeri → içeri sözcüğü hal eki almadan yalın halde olduğu için bu cümlede zarf tümleci görevindedir.)
Arkadaşlarım içeriye girmediler. (nereye girmediler → içeriye → içeriye sözcüğü –e hal ekini aldığı için bu cümlede dolaylı tümleç görevindedir.)
Görevliler, içeriyi kontrol ediyor. (nereyi kontrol ediyor → içeriyi → içeriyi sözcüğü –i hal ekini aldığı için bu cümlede belirtili nesne görevindedir.)
Sakın aşağı bakma. (nereye bakma → aşağı → aşağı sözcüğü hal eki almadan yalın halde olduğu için bu cümlede zarf tümleci görevindedir.)
