Disiplin – Bir yazarın boş sayfaya bakarak saatlerce beklediği, bir ressamın fırçayı eline alacak gücü bulamadığı, bir bestecinin notalarla boğuştuğu anlar… Sanat, çoğu zaman ilhamla özdeşleştirilir. Yaratıcı bir eserin ortaya çıkması için “doğru anın” gelmesi gerektiğine inanılır. Oysa gerçek üretken sanatçılar, bu mitin ötesine geçerek ilhamı beklemeden üretmeye devam ederler. Çünkü sanatın arkasındaki asıl motor kuvvet çoğu zaman disiplin, yani tekrar eden emek ve sürekliliktir. Bilimsel araştırmalar da göstermektedir ki, disiplinli ve düzenli çalışma alışkanlığı, zihinsel direnç, yaratıcı çıktılar üzerinde ilhamdan çok daha belirleyici bir rol oynar.
Disiplinin Yaratıcılıktaki Gücü
Yaratıcılık ve disiplin çoğu zaman birbirine zıt kavramlar gibi görülse de gerçekte bir arada işleyen tamamlayıcı güçlerdir. Stanford Üniversitesi’nden psikolog Carol Dweck’in “büyüme zihniyeti” üzerine yaptığı çalışmalar, yetenekten çok çabanın ve istikrarlı (sistematik) tekrarın, uzun vadeli başarı üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Sanat da bu anlamda bir “zihinsel kas” gibidir; ne kadar sık kullanılırsa o kadar güçlenir.
Psikolog Angela Duckworth’un geliştirdiği “grit” (azim ve tutku) kavramı, uzun vadeli hedeflere ulaşmakta zekânın değil, istikrarlı gayretin belirleyici olduğunu savunur. Sanatçılar üzerinde yapılan nitel araştırmalarda da büyük eserlerin ardında sabırla sürdürülen bir iş disiplini, günlük tekrarlar ve alışkanlık haline gelmiş üretim pratiklerinin olduğu gözlemlenmiştir (Kaufman & Duckworth, 2015).
İlham Beklemek mi, Alışkanlık Oluşturmak mı?
Ünlü yazar William Faulkner’ın şu sözü oldukça anlamlıdır:
“İlhamı beklemem. Gelirse ne güzel. Ama ben her gün aynı saatte yazmaya başlarım.”
Disiplinli çalışma, beyni belirli saatlerde yaratıcı olmaya koşullandırabilir. New York Üniversitesi’nden nörolog John Kounios’a göre, yaratıcı fikirlerin ortaya çıkması rastlantısal değil; hazırlıklı bir zihnin, uygun koşullarda sergilediği bir sonuçtur. Bu da düzenli çalışmayla desteklenir.
Sanatsal Disiplinin Pratik Yolları
-
Belirli bir yazma/okuma/yapma vb rutini oluşturun: Zaman ve mekân tekrarları beyni üretkenliğe hazırlar.
-
Kendi üretim kotalarınızı belirleyin: Örneğin, her gün 500 kelime yazmak gibi.
-
İlhamın gelmesini beklemeyin, üretirken çağırın: İlham çoğu zaman eylem halindeyken belirir.
-
Bitirmeyi hedefleyin: Mükemmeliyetçiliğin tuzağına düşmeden, eseri tamamlamaya odaklanın.
Sonuç
Sanat sadece duygunun değil, disiplinin, kararlılığın ve tekrarın da ürünüdür. İlham, gelip geçici bir misafirse; disiplin, sanatçının omuz başında sessizce duran sadık bir yol arkadaşıdır. Gerçek üretim, ilham geldiğinde değil, gelmese de oturup üretmeye devam edildiğinde gerçekleşir. Bu nedenle sanat yolculuğunun özünde yetenekten çok, emekle yoğrulmuş bir tutarlılık vardır. İlham, çoğu zaman disiplinin kapısını çaldığı yerde görünür.
Kaynakça:
-
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The New Psychology of Success. Random House.
-
Duckworth, A. (2016). Grit: The Power of Passion and Perseverance. Scribner.
-
Kaufman, S. B., & Duckworth, A. L. (2015). Practicing Creativity: Experimental Psychology and the Challenge of Productivity. Psychology Today.
-
Kounios, J., & Beeman, M. (2015). The Eureka Factor: Aha Moments, Creative Insight, and the Brain. Random House.
