Vitaminler / Mineraller

DHA ve Öğrenme – Dokosaheksaenoik Asidin (DHA) Öğrenme Üzerinde Etkisi

DHA ve Öğrenme – Kuratko ve arkadaşları 2013 yılında, Nutrients dergisinde “The Relationship of Docosahexaenoic Acid (DHA) with Learning and Behavior in Healthy Children: A Review” başlıklı bir bilimsel doküman taraması yayınladılar. Makalede, kısa adıyla DHA olarak bilinen “DokosaHeksaenoik Asidin” sağlıklı çocukların öğrenme ve davranışları üzerindeki etkisine dair geniş bir literatür özeti yer aldı.

Bu yazıda, bu geniş litertaürden süzülen bilimsel kabullerin bir özetini bulacaksınız.

Konuya geçmeden önce okumanız için size tavsiye edeceğim önemli 2-3 makale daha var; bunlar:

1-) DHA eksikliğinin beyne olan etkisi üzerine”

2-) DHA’nın mucizevi inanılmaz marifetleri

DHA Neden Etkili Bir Beyin Geliştiricidir?

DHA ve Öğrenme – Çocukluk, beynin büyüme ve olgunlaşma dönemidir. Doğumdan 2 yaşına kadar olan dönem, insan beyni için birincil büyüme evresi olarak kabul edilir. Bununla birlikte, beynin belirli bölgeleri iki yaşına kadar tam olarak gelişmez ve gelişim, büyüme, çocukluk ve ergenlik boyunca devam eder (Brown ve arkadaşları, 2012).

Miyelinasyon, bir akson etrafında bir miyelin lipit çift tabakanın oluşumudur; yani aksonların oligodendrositler aracılığı ile sarılmasıdır.  Beynin frontal (ön) loblarının miyelinasyonu 6 aylıkken başlar. Bu gelişim, özellikle 2, 7, 9. yaşlarda hızlanır ve ergenliğin ortalarında beklenen gelişme atakları ile çocukluk ve ergenlik boyunca devam ediyor.

Anderson ve arkadaşlarının (1998) bulgusuna göre, frontal lobların planlama, problem çözme, odaklanma ve dikkat gibi beynin yönetici ve üst düzey bilişsel faaliyetlerden sorumlu olduğu ve bunun DHA ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

İki araştırmada araştırmacılar, bu prefrontal korteks yapılarının, üst düzey bilişsel işlevin gelişiminin aynı zamanda çocuğun sosyal, duygusal ve davranışsal gelişimine karşılık geldiği limbik sistem ile bir ilişki içinde olduğunu bildirmektedir (Barkley, 2001) ve (Steinberg ve arkadaşları, 2005).

Diyetin birçok bileşeninin bilişi ve öğrenmeyi etkilediği bilinmektedir.

Carver ve arkadaşları (2001) DHA’ nın normal beyin fonksiyonlarının işlerliği için gerekli olduğunu, çünkü DHA’ nın frontal korteksteki tüm yağ asitlerinin yaklaşık %15’ini temsil eden beynin gri maddesindeki başlıca omega-3 yağ asidi olduğunu göstermişlerdir.

Ayrıca aynı araştırmacılar DHA’nın beyindeki nörotransmitter yollarını, sinaptik iletimi ve sinyal iletimini etkilediğini göstermişlerdir. Feller ve arkadaşları (2002) ile Niu ve arkadaşları (2004) çoklu çift bağları ve benzersiz yapısıyla DHA’nın membranlara etkili hücre sinyalleşmesine izin verdiğini buldular.

Ayrıca, hayvanlarda ve insanlarda yapılan çalışmalara dayanarak, Joardar ve arkadaşları (2006) ile Giedd ve arkadaşları (1999), nöral membranlarda yeterli DHA düzeylerinin kortikal astrosit olgunlaşması, vasküler eşleşme, kortikal glukoz alımı ve metabolizması için önemli olduğunu yazdılar.

Ek olarak, DHA’nın belirli metabolitleri, dokuları oksidatif hasar ve öğrenmeyi engelleyen stresten koruyan biyoaktif moleküllerdir (Bazan, 2009) ve (Belayev, 2009)

Salem ve arkadaşlarının (2001) rapor ettikleri bir bulguya göre de hayvanlarda düşük beyin DHA’sı, davranışta değişikliklere neden olduğu, ayrıca öğrenme sorunlarıyla ve hafıza zayıflaması ile ilişkili olduğunu belirttiler.

DHA, IQ’yu Destekliyor mu?

DHA ve Öğrenme – Cohen ve arkadaşlarına göre (2005), insanların çeşitli yaşam evrelerinde yapılan çalışmalar, DHA’nın normal IQ’yu desteklediğini ve görsel-uzaysal öğrenmeyi ve hafızayı koruduğunu göstermektedir. (Yurko-Mauro, 2010)

Bu nedenle beyin ve retina için yeterli DHA bileşiminin optimal fonksiyona izin verdiği açıktır. DHA’ nın çocuklarda düşük düzeyde olması durumunda gelişimsel problemler yanında, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi davranış bozuklukları (DEHB) ile disleksi veya dispraksi rapor edilmiştir.

Öğrencilik Yılları Olan 4-18 Yaşa Neler Oldu?

DHA ve Öğrenme – DHA alımını veya durumunu değerlendiren tüm gözlemsel çalışmaların yanı sıra, 4 ila 18 yaş arası sağlıklı çocuklarda DHA takviyesini (diğer yağ asitleri ve besin maddeleri eklenerek veya eklenmeden) değerlendiren randomize kontrollü çalışmalar (RCT) inceleme için değerlendirildi.

Sonuçlar, okul performansına veya okuma, heceleme veya dinlediğini anlama gibi değerlendirmelere özel ilgi gösteren tüm bilişsel işlev, öğrenme ve davranış ölçümlerini içeriyordu. 

Dahil edilmesi için, yayının diyet veya takviyedeki DHA’yı ölçmesi veya doku veya kanda ölçülen bir biyobelirteç olarak DHA’yı içermesi gerekiyordu. Analizlerin, DHA alımının veya durumunun eşzamanlı bir göstergesiyle ilgili olarak nörobilişsel sonuçları bildirmesi gerekiyordu.

Mevcut derleme, sağlıklı çocuklarda DHA’nın öğrenme (okuma ve heceleme gibi önlemler dahil), hafıza ve davranış ile ilişkisine ilişkin mevcut bilgileri değerlendirmek için yapılmıştır.

Öğrenme güçlüğü teşhisi konan veya özel eğitim ihtiyaçları olan çocuklarda yapılan çalışmalar hariç tutulmuştur.

Bulgular

DHA ve Öğrenme – Özetle, bu incelemeye dahil edilen çalışmalar genel olarak DHA durumundaki iyileşmelerin öğrenme ve davranış aktivitelerinde gözlemlenebilir beyin değişikliklerini başlatabileceğini göstermektedir.

Beyin aktivitesini doğrudan değerlendiren nörofizyolojik ölçümlerin sonuçları, DHA takviyesinin bir sonucu olarak sağlıklı çocuklarda beyin değişikliklerinin meydana geldiğini göstermektedir. 

DHA takviyesini takiben okuma ve heceleme becerilerinde görülen gelişme, diğer test türlerinde kolayca tespit edilemeyen, birden çok alan üzerinde yapılan birçok ince değişikliğin bir birikimini temsil edebilir.

Bu değişiklikler sağlıklı çocuklarda özellikle hafif olabilir. Sağlıklı çocuklarda yürütülen gözden geçirilmiş çalışmalar, DHA’nın öğrenme ve davranışı etkileyen önemli bir beyin bileşeni olduğunu gösteren hayvan verilerine dayanmaktadır. Çalışmaların sayısı sınırlı ve tasarım özellikleri çeşitli olmakla birlikte, sağlıklı çocuklarda DHA eksikliğinin zararlı etkileri olarak öğrenme ve davranış problemlerini ima etmektedir.

Kaynaklar

Anderson V., Fenwick T., Manly T., Robertson I. Attentional skills following traumatic brain injury in childhood: A componential analysis. Brain Inj. 1998;12:937–949.

Barkley R.A. The executive functions and self-regulation: An evolutionary neuropsychological perspective. Neuropsychol. Rev. 2001;11:1–29. doi: 10.1023/A:1009085417776.

Bazan N.G. Cellular and molecular events mediated by docosahexaenoic acid-derived neuroprotectin D1 signaling in photoreceptor cell survival and brain protection. Prostaglandins Leukot. Essent. Fatty Acids. 2009;81:205–211. doi: 10.1016/j.plefa.2009.05.024.

Belayev L., Khoutorova L., Atkins K.D., Bazan N.G. Robust docosahexaenoic acid-mediated neuroprotection in a rat model of transient, focal cerebral ischemia. Stroke. 2009;40:3121–3126. doi: 10.1161/STROKEAHA.109.555979.

Brown T.T., Jernigan T.L. Brain development during the preschool years. Neuropsychol. Rev. 2012;22:313–333. doi: 10.1007/s11065-012-9214-1

Carver J.D., Benford V.J., Han B., Cantor A.B. The relationship between age and the fatty acid composition of cerebral cortex and erythrocytes in human subjects. Brain Res. Bull. 2001;56:79–85. doi: 10.1016/S0361-9230(01)00551-2.

Cohen J.T., Bellinger D.C., Connor W.E., Shaywitz B.A. A quantitative analysis of prenatal intake of n-3 polyunsaturated fatty acids and cognitive development. Am. J. Prev. Med. 2005;29:366–374. doi: 10.1016/j.amepre.2005.06.008.

Feller S.E., Gawrisch K., MacKerell A.D., Jr. Polyunsaturated fatty acids in lipid bilayers: Intrinsic and environmental contributions to their unique physical properties. J. Am. Chem. Soc. 2002;124:318–326.

Giedd J.N., Blumenthal J., Jeffries N.O., Castellanos F.X., Liu H., Zijdenbos A., Paus T., Evans A.C., Rapoport J.L. Brain development during childhood and adolescence: A longitudinal MRI study. Nat. Neurosci. 1999;2:861–863. doi: 10.1038/13158.

Joardar A., Sen A.K., Das S. Docosahexaenoic acid facilitates cell maturation and β-adrenergic transmission in astrocytes. J. Lipid Res. 2006;47:571–581. doi: 10.1194/jlr.M500415-JLR200.

Niu S.L., Mitchell D.C., Lim S.Y., Wen Z.M., Kim H.Y., Salem N., Jr., Litman B.J. Reduced G protein-coupled signaling efficiency in retinal rod outer segments in response to n-3 fatty acid deficiency. J. Biol. Chem. 2004;279:31098–31104.

Salem N., Jr., Litman B., Kim H.Y., Gawrisch K. Mechanisms of action of docosahexaenoic acid in the nervous system. Lipids. 2001;36:945–959. doi: 10.1007/s11745-001-0805-6.

Steinberg L. Psychological control: Style or substance? New Dir. Child Adolesc. Dev. 2005;2005:71–78. doi: 10.1002/cd.129.

Stevens L.J., Zentall S.S., Deck J.L., Abate M.L., Watkins B.A., Lipp S.R., Burgess J.R. Essential fatty acid metabolism in boys with attention-deficit hyperactivity disorder. Am. J. Clin. Nutr. 1995;62:761–768.

Yurko-Mauro K., McCarthy D., Rom D., Nelson E.B., Ryan A.S., Blackwell A., Salem N., Jr., Stedman M. Beneficial effects of docosahexaenoic acid on cognition in age-related cognitive decline. Alzheimers Dement. 2010;6:456–464. doi: 10.1016/j.jalz.2010.01.013.

Başa dön tuşu