Unutkanlık ve Nedenleri – İnsan unutkan bir canlıdır. Ya da “İşine gelmeyeni unutan” bir varlık… Bazı tanıdıklarım da var; hiçbir şeyi unutmuyorlar; hayran kalıyorum onlara. Bense, nerdeyse bugün yediğimi akşama unutacağım. Bu bana normal gözükmüyor. Hani, yaşım itibariyle unutma eğilimim olsa da, benimki, bu kadarına da pes dedirtecek cinsten.
Unutkanlığın her yaşta yaygın olduğunu ve genellikle psikolojik, nörokimyasal ve fizyolojik nedenlerle kötüleştiğinin farkındayım. Söz gelimi bir arkadaşımı aramak için telefonu elime aldığımda, eğer araya herhangi bir uğraş girdiyse, bundan hemen sonra, “Yahu, ben kimi arayacaktım?” diye düşünmeye başlıyorum.
Küçük ayrıntıları unutmak günlük hayatta yaşanan bir durumdur. Bu herkesin başına gelebilir. Bununla birlikte, bazı insanlar diğerlerinden daha fazla unutuyor ve bu unutkanlığı günlük rutin işlerini engelleyecek kadar ileriyse bu kişilerin soruna bir çözüm bulması gerekir.
Bu durumla baş etmenin ilk adımı farkında olmaktır. Biz de sizin bu durumunuza katkıda bulunmak için birkaç ipucu söyleyeceğiz.
Unutma Nedenlerine Genel Bakış
Birçok psikolojik, kimyasal ve fizyolojik durum unutkanlığa katkıda bulunur, ancak stres, yaşlılık ve odaklanma eksikliği en yaygın nedenlerdir.
Bir eşyayı nereye koyduğunuzu veya bulunduğunuz odaya neden girdiğinizi unutmak çok da önemli olmamakla birlikte, “Nerede olduğunuzu unutmak” ciddi bir unutma sorununa işaret etmektedir. Özellikle bunama veya Alzheimer gibi zihinsel bir rahatsızlığın işareti olabilir. Ciddi hafıza kaybı sorunları yaşıyorsanız, bir doktor görüşü almanızı öneririz.
“Ara Sıra Unutmak” Açısından Nedenler…
Ara sıra unutkanlık durumu “Psikolojik, nörokimyasal ve fizyolojik” nedenlere bağlı olabilir. Burada her birini kısaca açıklayalım:
Psikolojik nedenlere bağlı unutkanlık
1-) Bellek eskimesi
Unutkanlık ve Nedenleri – Bir teoriye göre, bir anı beyinde depolandığında ve kullanılmadığında zamanla kaybolur. Ancak, bilinçli olarak kaydedilen hatıralar uzun süre kullanılmasalar bile, uzun süreli hafızamıza (Long term memory) girme eğiliminde olduklarından bu teorinin geçerliliği sorgulanabilir.
Bellek eskimesi, yeni ve daha değerli anılara yer açmak için gereklidir. Beynimiz bilgiyi eler ve gereksiz olanlardan kurtulur. Bu nedenle, bir şeyi hatırlamak istiyorsanız, onu sık sık gözden geçirmek, tekrar yapmak ve gündelik hayatta kullanmak önemlidir.
2-) Depolama hatası
Unutkanlık ve Nedenleri – Hafıza tekniğine uygun şekilde ezberlemediğimiz şeyleri sıklıkla unuturuz. Bu, dikkat eksikliğinden kaynaklanabilir.
Dikkatle takip etmediğiniz bir dersi hatırlama olasılığınız daha düşüktür. Belki başka bir şey düşünüyordunuz, defterinizi bulmakla meşguldünüz ya da dikkat sürenizin sonundaydınız.
Konsantrasyonumuzu kaybettiğimizde beynimiz bilgiyi kodlayamaz. Daha iyi odaklanma, önemli anılar oluşturmanın anahtarıdır.
3-) Bellek önyargısı
Bir kelimenin kulağa nasıl geldiğini veya hangi harfle başladığını hatırladığımızda hatırlayamayınca acı çekeriz. Bu sıkıntı yaşla birlikte tekrarlanır hale gelir. Yaşlıların genellikle diğer insanların isimlerini unutmasının nedeni budur.
4-) Baskın bellek
Baskın bellek unutturur. Yeni edinilen baskın bilgi hafızamızdaki bilgiden daha güçlü ise eski bilgi dumura uğrar ve konunun hafızayı bastırması nedeniyle kişiyi, olayı veya nesneyi hatırlayamayabilirsiniz. Mesela, yeni doğan bir çocuğunuz, yakın zamanda vefat eden babanızın acısını unutturur.
Nörokimyasal nedenler
Unutkanlık ve Nedenleri – Dopamin, anıları oluşturma ve unutmada çok önemli bir rol oynayan önemli bir nörotransmitterdir.
Bilim adamları, bir beyin bir şey öğrendiğinde, aynı anda “dopamin tarafından tetiklenen” bir unutma yolunun oluşturulduğu ve yeniden kullanılmazsa hafıza kaybına yol açan verileri çıkarmak için “helikopter böceği” de denilen bir “yusufçuk” kullandı.
Beynimiz, uzun süredir kullanmadığımız istenmeyen anıları unutmak için dopamin salgılamaktadır.
Fizyolojik nedenler
1-) Stres
Unutkanlık ve Nedenleri – Stres, hafıza sorunlarını ağırlaştırdığı bilinen bir faktördür. Stres hormonu olarak da bilinen kortizol, endişeli hissettiğimizde vücudumuzdan salınır.
Optimum kortizol, bir şeyleri hatırlama yeteneğimizi artırabilir. Bu yüzden orta derecede sinirli bir durumla karşı karşıya kalırken daha iyi odaklanabilir ve daha keskin bir hafızaya sahip olabiliriz. Birkaç kursun kişinin üretkenliğini artırmak için öğrettiği değerli bir tekniktir.
Bununla birlikte, aşırı kortizol seviyeleri beyin fonksiyonlarımızı ve eski anıları hatırlama yeteneğimizi bozar. Bu nedenle, stres ve kaygıya uzun süre maruz kalmak beyin sistemlerimizi bozar.
2-) Uykusuzluk
Düzensiz uyku düzenine sahip olan veya kaliteli uyku uyuyamayan kişiler genellikle zayıf hafıza gösterirler.
Birkaç gece yetersiz uyku sizi sersemlemiş ve sinirli bırakacak, bu da zayıf odaklanma ve hafızaya yol açacaktır. Buna karşılık, sürekli uykusuzluk, hafıza kaybı da dahil olmak üzere ciddi zihinsel sorunlara neden olur.
3-) Alkol tüketmek
Önerilen alkol tüketimi sınırlarının aşılması, beyin sağlığınız üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilir. Kısa ve uzun süreli hafızanızı bozar ve kalıcı hafıza kaybı veya bunama olarak daha da kötüleşebilir.
4-) Yaşlanmak
Yaşla birlikte unutkanlık artar. Yaşlı insanlar odaklanmadan yoksun olma ve son anıları sıklıkla unutma eğilimindedir.
Bunun nedeni, beynin zayıflaması ve yeni sinir yolları oluşturma yeteneğidir. Eski yollar bozulmaya başlar, bu da düşüncenin bozulmasına ve hatırlama kaybına yol açar.
Bununla birlikte, kalıcı hafıza kaybı ve tuvalete giden yol veya kişinin adı gibi temel şeyleri hatırlamakta güçlük çekmek tehlikeli olabilir ve bunama veya Alzheimer hastalığının bir belirtisi olabilir.
Bu kadar kolay unutmayı önlemek için ne yapabilirim?
Unutkanlık ve Nedenleri – Birkaç teknik, yaşam tarzı değişikliği ve birkaç kurs, daha güçlü bir odaklanma oluşturmaya ve anıları daha iyi korumaya yardımcı olur.
İşte unutkanlığı en aza indirmek ve hafızanızı yeniden inşa etmek için birkaç ipucu ve püf noktası:
1-) Zihinsel egzersiz
Zihinsel matematik, zeka oyunları, mantık tabanlı testler ve bulmacalar beyninizi keskinleştirmenin ve hafızanızı geliştirmenin mükemmel yollarıdır.
Bu tür oyunlar beynimizi tetikler ve zihinsel kapasitemize meydan okur, bu da gelişmiş sinirsel yolların oluşumuna ve daha iyi hafızaya yol açar.
2-) Fiziksel egzersiz
Hafif egzersizler, yürüyüşler veya koşu fiziksel olarak formda kalmamızı sağlar ve beyin sağlığımızı iyileştirir. Egzersiz, beyindeki kan dolaşımını iyileştirir ve hafızamızı güçlendiren bazı kimyasalları serbest bırakır.
Günlük egzersiz yapmak için zaman ayıramıyorsanız, iş molaları arasında koşuya çıkın veya haftada iki veya üç kez koşu bandına çıkın. İşte zihninizi temizlemenize ve daha iyi odaklanmanıza yardımcı olacak birkaç alıştırma:
- Koşmak
- Tempolu yürüyüş yapmak
- Yüzmek
- Kuvvet antrenmanı yapmak
- Hafif germek
- Kardiyovasküler egzersizler yapmak
3-) Düzenli uyku
Yukarıda tartıştığımız gibi, yetersiz uyku hafızamızı bozmada suçludur. Bu nedenle, uyku programınız üzerinde çalışmak ve uykusuzluk devam ederse yardım istemek çok önemlidir.
Yatak odanızı daha iyi uyumak için yeniden tasarlamanın birkaç yolu:
- Odanızı dağıtın(!) Odadaki dağınıklık ve istifleme, uykunuzu bozabilecek negatif enerjileri hapseder.
- Odayı yeşil, mavi, gri, beyaz, bej veya leylak gibi hafif, sakin renklere boyayın.
- Yatağınız için rahat bir yatak arayın.
- Bazı iç mekân bitkileri yerleştirin. Yılan bitkileri, fesleğen, lavanta ve nane özellikle stres ve kaygıyı gidermede iyidir.
- Uykuyu teşvik eden uçucu yağlar içeren bir koku yayıcı kullanın. Birkaç örnek lavanta, papatya, yasemin, gül, sardunya ve adaçayıdır.
- İdeal olarak bir doğa manzarası olan dingin renklerle başlığınızın üzerine anlamlı bir tablo asın.
4-) Stresten kaçınmak
Sürekli stres ve kaygı, beyninizi ve bilişsel yeteneklerinizi bozabilir ve düşük odaklanma ve unutkanlığa yol açabilir. Stresle nasıl başa çıkacağınızı şu yollarla öğrenebilirsiniz:
- Kontrolünüz dışında olan şeylerden vazgeçmek
- Çok fazla endişelenme
- Hayır demeyi öğrenmek
- Yükünüzü en aza indirmek
- Duygularını ifade etmek
- Belirtiler devam ederse tıbbi yardım istemek
5-) Sağlıklı beslenmek
Tüm temel besinleri içeren sağlıklı ve dengeli bir diyet, vücudunuzun zinde kalmasını ve beyninizin çalışmasını sağlar.
Yemeklerinize meyve, sebze, kuruyemiş, süt ürünleri, balık, et ve yumurta ekleyin ve rafine yiyeceklerden ve çok fazla şekerden kaçının.
Yeşil çay, vücudumuzdaki iltihabı azaltan ve zihnimizi rahatlatan antioksidanlara sahiptir. Her gün birkaç bardak için.
6-) Not almak
Hafızanızı güçlendirmeye çalışırken önemli detayları not almak hatırlamanıza yardımcı olacaktır. Yazmak ezberlemenize yardımcı olur, ancak bir şeyi unuttuğunuzda notlarınıza da başvurabilirsiniz.
Cebinizde bir defter ve kalem bulundurun ve unutmak istemediğiniz her şeyi yazın. Ayrıca, günlük hedeflerinize ulaşmak için bir yapılacaklar listesi yapın. İhtiyacınız olan marketi ve mallarınızı sakladığınız yerleri yazın.
7-)Hatırlama egzersizleri yapmak
Anılarımız kaslarımız gibidir. Onları kullanmazsak kaybederiz. İster fen dersi ister, eşinizin telefon numarası olsun, unutmak istemediğiniz önemli ayrıntıları hatırlayın ve gözden geçirin. Yüksek sesle hatırlamak, sesleri düşüncelerden daha iyi tutmamıza da yardımcı olur.
Sonuç: Hafızanıza önem verin
Herkes hayatı boyunca unutkanlık nöbetleri yaşar. Bunlar normaldir ve küçük rahatsızlıklara neden olur. Yaş, stres, uyku yoksunluğu, nörokimyasal değişiklikler ve psikolojik faktörler ile sıklıklarında bir artış fark edeceksiniz.
Ancak yaşam kalitenizi yükselterek bu tür büyüleri en aza indirebilirsiniz. Buna daha iyi uyku, sağlıklı beslenme, zihinsel ve fiziksel egzersiz, yazma ve önemli bilgilerin prova edilmesi dahildir.
