Agnozi Nedir – Görüyor ama tanımıyor, duyuyor ama anlamlandıramıyor… Beynin karmaşık ağları içinde, duyusal bilgiye dair algının bozulduğu nadir fakat çarpıcı bir nörolojik sendrom: Agnozi.
Yunanca kökeniyle “bilgisizlik” anlamına gelen bu terim, bireyin işitme, görme ya da dokunma gibi temel duyuları sağlam olmasına rağmen, bu duyularla elde edilen bilgiyi tanıma ve yorumlama yetisini kaybetmesini ifade eder. Bir yüzü gözleriyle görebilen ama o yüzün kime ait olduğunu bilemeyen bir hasta düşünün — işte agnozi, beynin algı ile anlam arasında kurduğu köprünün hasar gördüğü noktada ortaya çıkar. Bu bozulma, çoğunlukla paryetal ya da oksipital loblardaki lezyonlara bağlıdır ve her biri kendi içinde alt türlere ayrılan zengin bir klinik yelpazeye sahiptir. Bu makale, agnozinin tanımından başlayarak nedenleri, türleri, tanı yöntemleri ve nöropsikolojik etkilerine kadar kapsamlı bir bakış sunmayı amaçlamaktadır.
Fransızca “Agnosia” olan kelimenin anlamı “Tanısızlık-Tanıyamamak”tır. Agnozi, psikolojide, “Nesneleri tanımak için duyuları kullanamama veya yetersizlik” olarak tanımlanmaktadır. Başka br ifadeyle “Nesneleri tanıma yeteneğinin kaybolması”, “işitme ve idrak yitimi” ile ortaya çıkan psikolojik bir rahatsızlık türüdür.
Wikipedia’ya göre agnozi; “Duyusal bilgiyi işleme yetersizliğidir.” Genellikle nesneleri, kişileri, sesleri, şekilleri, kokuları tanıma yeteneğinin kaybıdır. Beyin hasarı ya da nörolojik hastalıklarla ilişkilidir. Agnozi görme ya da duyma gibi sadece tek bir modaliteyi etkiler.
Parmak Agnozisi Nedir?
“Parmak Agnozisi” tipik olarak beyin hasarının bir sonucu olarak elin tek tek parmaklarını ayırt edememe veya tanımlayamama halidir. Operasyonel olarak hastadan tek tek parmakları adlandırması veya hastayı muayene eden kişi tarafından belirtilen parmakları göstermesi istenerek tanımlanmaktadır.
“Parmak Agnozisi” ilk kez 1924’te Josef Gerstmann tarafından tanımlanmış ve bu ad verilmiştir. Çünkü ilkin parmaklarla ilgili sorundan hareket edilerek, parmakları ayırt etme, adlandırma veya tanıma yeteneğindeki kayıp olarak görülmüştür.
Hastanın sadece kendi parmaklarını değil, aynı zamanda başkalarının parmaklarını da; baş parmak, yüzük parmağı, serçe parmak gibi parmak isimlerini, çizimleri ve diğer parmak temsillerini de tanıyamaması durumudur. Buna “Gerstmann sendromu” da denmektedir. Ancak parmak agnozisinin başka herhangi bir bozukluk olmaksızın kendi başına var olması da mümkündür. Beynin sol açısal girus ve arka paryetal alanlardaki lezyonlar (doku ezilmeleri) genellikle parmak agnozisine neden olabilir.
Parmak Agnozisinin Nedenleri?
Sol açısal girus lezyonları, parmak agnozisinin yanı sıra, Angular Gyrus Sendromu olarak da bilinen Gerstmann Sendromunun diğer semptomlarıyla da ilişkilidir. Rusconi ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, parmak agnozisini simüle etmek için sağlıklı bireylerde tekrarlayan transkraniyal manyetik stimülasyon kullanılmıştır. İntraparietal sulkus, supramarjinal girus, sol ve sağ açısal girus ve arka parietal alanların uyarılması, parmakları isimlendirmede, tanımada ve ayırt etmede zorluklara neden oldu.
Öznitelikler
Parmak Agnozisi Nedir – Parmak agnozisi olan hastalar, ister komut ister taklit olsun, parmakları seçici olarak hareket ettirmekte zorluk çekebilirler. Diğerleri, başkalarının parmaklarını adlandırmada veya göstermede veya aynı parmağı karşı elde göstermede yetersizlik gösterebilir. Parmak agnozisi olan kişiler, görsel rehberliği kullanabildiklerinde bir parmağı isimlendirebilir ve işaret edebilir, ancak bozukluğu olmayan bir kişiye göre daha fazla hataya sahip olacaktır. Kendi elleri gözden kaybolduğunda ve dokundukları parmağı söylemeleri istendiğinde bunu yapamazlar.
Beyin Hasarı Sonucu Matematik Becerisini Kaybetme (Acalculia) ve Matematik Öğrenme Güçlüğü (Diskalkuli)
Parmak Agnozisi Nedir – Matematik becerilerinin bir beyin hasarı sonucu zorlanması veya yok olması “Akalkuli (acalculia)” ile “Parmak Agnozisi (finger agnosia)” arasında güçlü bir bağlantı vardır. Çocukluk gelişiminin erken yaşlarında, hesaplama parmaklarımızla başlar. Parmağımızla saydığımız zaman kullandığımız sıralama çok özeldir ve çeşitli kültürlerde bulunur. Onluk bir sayı sisteminin kullanımı da birçok kültürde bulunur. Farklı kültürlerde her parmağın rakamsal bir değeri bile vardır.
Gerstmann, rakam (integer) kelimesinin hem parmak hem de herhangi bir rakam anlamına gelmesinin tesadüf olmadığına inanıyordu. Rusconi ve ekibi, bu iki koşulun kortikal bölgede birbirine yakın oldukları için birlikte meydana geldiklerini öne sürdü.
Elena Rusconi ve arkadaşlarının 2005 yılında yaptıkları, “Tekrarlayan Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation – rTMS)” çalışmasında, intraparietal sulkus alanları uyarıldığında test deneklerinde hem parmak agnozisi hem de akalkuli olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada parmak agnozisinin ve akalkulinin altında yatan alanların birbirine son derece yakın, ancak farklı olduğu sonucuna vardılar. Bu alanların, orta serebral arterin aynı dalından kan aldığı ve buna bağlı olarak kan kaynağındaki herhangi bir hasar hem akalkuli hem de parmak agnozisi semptomlarına neden olduğu yargısına varılmıştır.
Burada konuyu diskalkuli ile karıştırmamak gerekir. “Matematik öğrenme güçlüğü” olarak bilinen “diskalkuli”nin, beynin matematiksel bölümlerindeki bozukluklardan ortaya çıktığı düşünülmektedir. Biyolojik temelli bir öğrenme bozukluğu olduğu öne sürülse de genlere dayalı bir kanıt bulunamamıştır. Bu öğrenme güçlüğü özellikle matematik ve aritmetik ile ilgilidir. Bu nedenle “Matematiksel disleksi” de denilebilir. Bakınız: Güvenilir Kaynak
Tedavi ve Çözüm
Agnozi Nedir – Diğer birçok agnozide olduğu gibi, bozukluğa sahip olan hastalar hatalarını fark etmekte güçlük çekerler ve genellikle kendilerini düzeltmezler. Parmak agnozisinin bilinen bir tedavisi yoktur. Tipik olarak parmak agnozisi günlük hayatta zorluk çıkarmaz. Çoğu durumda, görsel rehberlik uygun parmağı ayırt etmede veya hareket ettirmede her türlü zorluğa yardımcı olabilir.
Önerimiz, parmak üzerinden çocukluğumuzda yaşadığımız hesaplama davranışını, şimdi Fingermatik ile daha etkili bir şekilde yapabilirsiniz.
Kaynaklar:
Gerstmann, J. Syndrome of Finger Agnosia, disorientation for right and left, Agraphia, and Acalculia. Archives of Neurology and Psychiatry 44 (1940): 398–408.
Rusconi, E, Walsh, V., Butterworth, B. Dexterity with numbers: rTMS over Left Angular Gyrus disrupts finger gnosis and number processing. Neuropsychologia 43 (2005): 1609–624.
