Ekonomi / Finans

Volatilite Nedir? Volatil Ürün Ne Demektir?

Finansal piyasaları anlatan makalelerde ve günlük piyasa yorumcularının TV’lerde hızlı bir koşuşturma içinde ve genelde “telaşlı” biçimde andıkları bir terimdir “Volatilite”. Peki, bu “Volatilite nedir?

Volatilite, finansal piyasalarda belirli bir ürünün belirli bir dönem içerisinde fiyatında yaşanan hareketliliğin (dalga yüksekliğinin) veya oynaklığın bir ölçüsüdür. Volatilite genellikle ürün fiyatındaki standart sapma oranı ile ölçülmektedir. Standart sapmanın büyük olduğu durumda “ürünün volatilite’si yüksek” veya “ürün volatildir’dir” denir. Volatilitenin yüksek olduğu durumlarda ürünün fiyatı büyük oranlarda değişiklik gösteriyor demektir, ki bu o dönemde birşeylerin hızla değiştiğinin bir göstergesidir. Genellikle belirsizliğin arttığı dönemlerde volatilite yüksek olur. Belirsizliğin olduğu dönemlerde ürünün alım ve satım aralığının hesaplamalarında hesaba katılan önemli bir faktördür.

Standart sapmanın küçük veya stabil olduğu durumlarda volatile’den pek bahsedilmez. Bu durumlar ekonomide o dönemdeki faktörlere bağlı olarak, o anda bir dengenin olduğunun ve henüz bir belirsizliğin olmadığının göstergelerinden birisidir.

VOLATİLİTENİN KELİME ANLAMINDAKİ GİZEM

“Volatilite Nedir?” sorusuna, yalın kelime anlamı olarak bakarsak, anlam oldukça gizemlidir. İngilizce olarak “uçuşkanlık, buharlaşma” anlamı taşımaktadır. Fransızca’da da aynı anlamda kullanıldığı gibi, “voleur” kelimesi “hırsız” anlamı taşımaktadır. Bu anlam adeta dev dalgalarda, sizin yatırımlık paranız, malınız ya da sözleşmeniz “buharlaşabilir” veya “bir hırsız gelip paranızı uçurabilir” demektedir.

Bu yüzden dev dalgaların peşine takılıp boş işlem açarak paramızı eritmek yerine, bir kenarda sessizce oturup dalgaların dinmesini ve bu dalgalara neyin sebep olduğunu anlamamızı araştırmak en akıllıcasıdır.

YÜKSEK VOLATİLİTE NE ZAMAN VE NASIL ETKİ EDER?

Herhangi bir alım-satıma konu olan ürün fiyatında oluşan dalgaların alıcı-satıcı (yahut arz-talep) dengesinden ortaya çıkması gayet doğaldır. Her malın ya da alım satıma konu ürün finansal enstrümanın doğal bir döngüsüdür bu durum…

Ancak bazen bu dalgalar öylesine sıklaşır ve büyür ki, bizleri korkutmaya başlar. Hareketlerin dalga boyu artarken, “Ne oluyoruz? Acaba bilmediğimiz bir durum mu oluştu?” gibisinden sorular sordurur kendimize.

İşte bu noktada, oluşan yüksek volatilite veya dalgalar güven vermemeye ve beynimizdeki “güvenli liman arama algısını” öne çıkardığında şunları anlamalıyız:

  1. Piyasalarda arz talep dengesi artık “dengesizliğe” dönüşmüştür.
  2. Piyasa bu “dengesizlik” durumunda kendine yeni bir denge arayışına girmiştir.
  3. Piyasadaki işlem yapıcılar büyük işlemler yapmakta ve arada kalan amatör yatırımcılar ezilebilmektedir.
  4. Dev dalgaların arasında işlem sayısı açısından işlem hacmi düşmüş, işlem tutarları açısından ise miktarlar artmıştır.
  5. Piyasa sert bir dönüşümden geçmektedir ve dönüşümün hangi tarafa evrileceğini tahmin edebilen yatırımcı kazanacaktır.
  6. Alıcılar ile satıcılar savaş halindedir.
  7. Piyasanın yönü dalgalar durulana kadar belirsizdir.

Volatilite artana kadar normal kabul edilebilen dalgalar, serbest piyasa kurallarının bir doğal sonucu iken, yüksek dalga boyları zihinleri zorlamaya ve korkutmaya devam etmektedir. Bu tip durumlarda insanoğlu ta avcı-toplayıcı topluma kadar giden evrimleşme sürecinde edindiği “saldır, ya da kaç” kararını ilkel beyninde uygulamaya koymaktadır.

Volatilite Nedir? Son Çıkışı kaçırma!

Belirsiz ortamlar uzak durulması gereken durumlardır. Bu durumda kaçanlar, kendine güvenli liman ararlar. Ya yüksek volatilitede işleme hiç girmez ve bir köşede öylece izler, ya da dalgaların arasında bir şekilde sıkışıp kalmışsa pozisyonunu zararına kapatıp piyasadan çekilir.

Derin bir psikolojik rahatlamaya kavuşan yatırımcı, daha sonra piyasalar durulduğunda daha derin bir pişmanlık hissedebilir. Durum böyleyse, artık iş işten geçmiş, yapılan işlemlerden ciddi zarar edilmiş demektir.

“VIX” İNDEKSİ NEDİR? VOLATİLİTE NASIL ÖLÇÜLÜR?

Volatiliteyi ölçtüğünü iddia eden bazı sistemler mevcuttur. Daha çok matematiksel ve istatistiksel eşitliklere dayanan standart sapma ve varyans hesaplarıyla elde edilen bir endeks olan “Volatility IndeX (kısa yazılışı “vix” veya “VIX”)“,  daha çok ABD piyasalarında bizlere yardımcı olmaktadır.

Endeksin anlamı şudur; 20 baz puan (birimsiz endekslerde baz puan terimi kullanılmaktadır) üstünde korku dağları aşar, altında ise yatırımcı dostu olan piyasa süt limandır ve öngörülebilirlik yüksektir.

Gerçekten de ABD’de vixkorku endeksi” olarak bilinmektedir.

Ancak bu endeks volatilite artınca da 20 değerinin üstüne çıkmaktadır. Yani öngörü yoktur; dev dalgaların oluştuğunu zaten gözünüzle gördükten sonra endeksin 20 değerinin üstüne çıkması pek de pratik ve kullanışlı değildir.

PEKİ ÖNLEM OLARAK NE YAPILMALIDIR?

Piyasalardaki veri akışı dikkatle takip edilip, paradigma değişikliği göstermesi muhtemel veriler öncesinde piyasadan uzak durulur, varsa pozisyonlar kapatılır.

En azından “Zarar – Kes” (Stop – Loss) komutları otomatiğe alınıp beklenir ki zarar görme durumu minimuma indirgensin.

Herkese “az volatil“, bol öngörülü ve kazançlı günler dilerim…

Başa dön tuşu