Okuma & Anlama – Okuma Üçgeni Nedir – “Okuma üçgeni” terimi, okuma sürecinde yer alan üç temel bileşen olan yazı sistemi (ortografi), sesbilim (fonoloji) ve anlambilim (semantik) arasındaki etkileşimi ifade etmektedir.
- Ortografi: Ortografi, dilin yazılı formunu, imla kurallarını, harfleri ve kelimelerin görsel temsillerini kapsar. Harfler ile sesler arasındaki ilişkileri anlama, yazılı şekillerine dayanarak kelimeleri tanıma ve çözme yeteneğini içerir.
- Fonoloji: Fonoloji, dilin seslerine ve onların sistematik düzenlemelerine odaklanır. Konuşma seslerini tanıma ve manipüle etme becerisini içerir, örneğin fonemleri (bireysel konuşma sesleri) tanıma, sesleri birleştirme ve kelimeleri bileşen seslere ayırma gibi. Okuma sırasında sesleri harflere eşleme için fonolojik farkındalık hayati önem taşır.
- Anlambilim: Anlambilim, kelimelerin, cümlelerin ve metinlerin anlamını ve anlama becerisini ifade eder. Kelime dağarcığını anlama, kelime anlamlarını, sözdizimini (dilbilgisi kurallarını) anlama ve metnin bağlamına dayanarak çıkarımlar yapma sürecini içerir.
Okuma üçgeni kavramı, bu üç bileşenin -ortografi, fonoloji ve anlambilim- birbirleriyle etkileşim içinde olduğunu ve okuma sürecinde birbirlerini karşılıklı olarak etkilediğini vurgular. Başarılı okuma, yazılı kelimeleri çözme, anlamını anlama ve metnin genel mesajını kavrama becerisini gerektirir.
Okuma Üçgeni Beynin Hangi Bölgelerini Aktifleştirir
“Okuma üçgeni” olarak adlandırılan ortografi, fonoloji ve anlambilim bileşenlerini içeren süreci okumanın nörobilimi çok detaylı açıklamaktadır. Bu süreç beynin çeşitli bölgelerini etkinleştirmektedir. Okuma üçgeninin farklı bileşenlerinde yer alan bazı beyin bölgeleri şunlardır:
- Ortografi:
- Görsel korteks: Harfler, kelimeler ve bunların mekansal düzenlemesi ile ilgili görsel bilgiyi işler.
- Fusiform Girus (Görsel Kelime Formu Alanı dahil): Tanıdık kelime formlarını tanır ve işler.
- Fonoloji:
- Üst Temporal Girus (Heschl Girus dahil): Sesbilimsel işleme ve sesleri harflere eşleme sürecinde yer alır.
- Inferior Frontal Girus(Broca alanı dahil): Sesbilimsel işlemede ve konuşma seslerinin üretilmesinde rol oynar.
- Anlambilim:
- Temporal Loblar (posterior superior temporal sürü dahil): Anlamsal bilgiyi işler ve entegre eder.
- Inferior Frontal Girus (Broca alanı dahil): Anlamsal işleme ve anlama sürecine katkıda bulunur.
Ek olarak, diğer beyin bölgeleri bu süreçleri bütünleştirir ve koordine eder:
- Prefrontal Korteks: Çalışma belleği, dikkat ve yürütücü işlevlere katılır, okuma sırasında odaklanmayı sürdürme ve anlama izleme görevini üstlenir.
- Parietal Korteks: Dikkat, görsel işleme ve farklı duyusal bilginin entegrasyonunu destekler.
Okuma karmaşık bir bilişsel görev olduğundan, belirli beyin bölgelerinin etkinleşimi, okuma becerisi düzeyi, dil ve bireysel farklılıklar gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Burada bahsedilen beyin bölgeleri, genellikle söz konusu olan alanlardan bazılarıdır, ancak okuma süreci birbirine bağlı bir ağda çalışan birçok beyin bölgesini içerir. Okuduğunu anlama odaklı anlamayı öğreten bir akıcı aktif okuma eğitimi beynin bu bölgelerini geliştirmeyi hedeflemelidir. Ayrıca bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için aşağıdaki “Beyin Nasıl Okuyor – Okuma ve Anlama ile İlgili Bilmedikleriniz” başlıklı videoyu da izleyiniz.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Temel Olarak İki Tür Nöroplastisite Vardır – Sinaptik Plastisite ve Gelişimsel Plastisite
