Yapay Zekâ ve Hukuk Sistemi – Hukuk gibi detaylı bir alandaki bilgiye doğru metotlarla erişim sağlamak çok değil, bir kaç yıl öncesine kadar hayal bile edilemiyordu. Yapay zekâ (YZ) şimdi hukuk alanında iş tutan meslektaşlara önemli sorumluluklar yüklüyor. Artık YZ; dilekçe yazımından içtihat araştırmasına, sözleşme analizinden mahkeme süreçlerinin yönetimine kadar birçok aşamada kullanılıyor. Amaç, hız, doğruluk, verimlilik, karar destek ve erişilebilir adalet sağlamaktır. Bu cümleyi asla unutmayın!
Biz de” Yapay Zekâ ve Hukuk Sistemi” konusunu Yapay Zekâ’ya sorduk. Ha; unutmadan söyleyelim; piyasada hukuk alanında yapay zeka kullanılması amacıyla program yapanalar da var. Amacımız sizi bu konuda bilgilendirmekti. Takipte kalalım.
1. Yapay Zekâ Hukukta Hangi Amaçlarla Kullanılıyor?
1.1. İçtihat ve Mevzuat Araştırmasını Hızlandırmak
-
Mahkeme kararları, kanunlar ve yönetmelikler arasında hızlı arama
-
YZ, binlerce sayfalık kararı saniyeler içinde tarayıp özeti çıkarabilir
Amaç: Bilgiye hızlı erişim ve daha güçlü hukuki argüman üretmek.
1.2. Sözleşme İncelemesi ve Otomatik Sözleşme Taslağı Oluşturma
-
YZ, sözleşmelerdeki riskli maddeleri işaretler, eksiklikleri gösterir.
-
Riskli “tazminat”, “cezai şart”, “mücbir sebep” gibi ifadeleri tespit eder.
Amaç: Hata azaltma, hız, daha iyi risk yönetimi.
1.3. Dava Tahmini ve Olasılık Modellemeleri
-
Bir davanın kazanma olasılığını, geçmiş içtihatlara göre analiz eder.
-
Zarar tazminat tutarlarını öngörebilir.
Amaç: Davacının ve avukatın stratejik karar alma kapasitesini artırmak.
1.4. Dilekçe, Savunma ve Rapor Hazırlama Destekleri
-
YZ, ilk taslakları oluşturabilir; avukat ise hukuki ince ayarı yapar.
Amaç: Zaman kazanmak ve yazım kalitesini artırmak.
1.5. Delil Analizi ve E-Keşif (E-Discovery)
-
E-postalar, büyük veri setleri, görüntüler ve belgeler YZ ile taranır.
Amaç: Delil bulma sürecini hızlandırmak, veri içinde ipuçları yakalamak.
1.6. İdari Yargıda, Vergi Hukukunda ve Kamu Birimlerinde Otomasyon
-
Ön inceleme raporları hazırlanıyor.
-
Vatandaş başvuruları otomatik sınıflandırılıyor.
Amaç: Bürokrasi azaltmak ve işlemleri hızlandırmak.
1.7. Uyumluluk (Compliance) Analizleri
-
Şirketlerin KVKK, GDPR, iş hukuku gibi alanlardaki risklerini tarar.
Amaç: Risk önleme, veri koruma ve hukuki uyumluluk.
1.8. Yargılamada İş Yükü Yönetimi
-
Dosyaların risk düzeyi belirleniyor.
-
Mahkemelerde iş dağılımı yapay zekâ ile optimize ediliyor.
Amaç: Yargı süreçlerinde hız ve adaletin gecikmemesi.
2. Yapay Zekâ Hangi Birimlerde Kullanılıyor?
Avukatlık büroları
-
İçtihat tarama
-
Sözleşme inceleme
-
Dilekçe taslakları
-
Dava stratejisi analizi
Hukuk büroları ve büyük şirketlerin hukuk departmanları
-
Risk analizi
-
Sözleşme otomasyonu
-
Uyumluluk süreçleri
Mahkemeler / Adalet Bakanlığı
-
Dosya sınıflandırma
-
İş yükü dengesi
-
Süreç otomasyonu
-
Adli bilişim
Üniversiteler ve Hukuk fakülteleri
-
Araştırma
-
Yapay zekâ destekli hukuk kliniği uygulamaları
3. Türkiye’de Yapay Zekâ Hukukta Kullanılıyor mu?
Türkiye’de mevcut kullanım alanları:
3.1. UYAP / Adalet Bakanlığı
-
UYAP içinde bazı otomasyon sistemleri ve sınıflandırma araçları YZ temelli çalışıyor.
-
Dava türü tanıma, belgeleri sınıflandırma gibi alanlarda YZ destekli çözümler kullanılıyor.
3.2. Büyük hukuk büroları
Türkiye’de bazı büyük bürolar (GKC Partners, Hergüner, Balcıoğlu, Selçuk Ardıyok Keki vb.)
-
sözleşme otomasyonu,
-
içtihat tarama,
-
yapay zekâ destekli e-discovery gibi araçları aktif olarak kullanıyor.
3.3. Üniversitelerde Araştırmalar
-
İstanbul Üniversitesi, Koç Üniversitesi, Hacettepe, Bilkent gibi kurumlar yapay zekâ ve hukuk ilişkisine dair araştırmalar yürütüyor.
3.4. Kamu ve özel sektör iş birlikleri
-
KVKK ve veri koruma uyumluluğu için YZ tabanlı analiz araçları kullanılmaya başlandı.
-
Bankalar, sigorta şirketleri ve telekom şirketleri kendi hukuk ekiplerinde YZ tabanlı sözleşme analiz sistemleri kullanıyor.
4. Dünyada Yapay Zekâ Hukukta Nasıl Kullanılıyor?
Örnek Ülkeler ve Sistemler
ABD – En yoğun kullanım burada
-
ROSS Intelligence: ABD yargı kararlarını saniyeler içinde tarayan YZ sistemi.
-
LexisNexis ve Westlaw Edge: Avukatlara YZ destekli içtihat analizi sağlar.
-
Clearview AI: Adli bilişimde yüz tanıma (tartışmalı).
-
CaseText (CoCounsel): İlk YZ-avukat modeli; sözleşme analizi ve hukuk araştırması yapıyor.
İngiltere
-
Londra Ticaret Mahkemesi, dava yükü analizinde YZ kullanıyor.
-
Sözleşme analiz yazılımları (Kira Systems, Luminance) çok yaygın.
Avrupa Birliği
-
Almanya, Estonya ve Hollanda’da idari dava dosyalarının ön incelemesi YZ ile destekleniyor.
-
Estonya’da küçük talepli davalarda kısmi “dijital yargıç” pilot uygulaması yapıldı.
Çin
-
“Akıllı Mahkemeler” modeli geliştirilmiştir.
-
Dava sonuçları için YZ destekli risk skorlaması yapılıyor.
-
Mahkeme salonlarında robot hâkim yardımcıları var.
5. Yapay Zekâ Hukukta Ne Değildir? (Yanlış Anlaşılmalar)
-
YZ bir hakim değildir.
-
Karar vermez; karar destek sistemi olarak çalışır.
-
YZ hukuki sorumluluk taşımaz.
-
YZ’nin çıktısı, her zaman avukat veya hâkim tarafından onaylanmalıdır.
Sonuç: Yapay zekâ, hukuku dönüştürüyor ama hukukun yerini almıyor
Yapay Zekâ ve Hukuk Sistemi çerçevesinde yapay zekâ; araştırmayı hızlandıran, riski azaltan, karar destek veren ve adalete erişimi güçlendiren bir araçtır.
Türkiye’de kullanım giderek artıyor; ABD, Avrupa ve Asya’da ise sistem çoktan kurumsallaştı.
Gelecekte avukatlar veya hâkimler ortadan kalkmayacak; iyi avukat–kötü avukat farkını belirleyen şey, YZ’yi ne kadar doğru kullandıkları olacak.
Kaynaklar
-
European Commission – AI and Justice Reports
-
ABA (American Bar Association) – AI Use in Law Practice
-
Stanford Law School – CodeX Legal Tech Index
-
MIT Technology Review – AI in Courts
-
Adalet Bakanlığı / UYAP Sistem Raporları
-
CaseText & Westlaw Edge teknik raporları
