Okulda Veri Yönetimi – Son yıllarda okullarda veri üretimi ciddi biçimde artmıştır. Bu bolluk zamanına kolay gelinmedi. Bu çabaların başını kapatıldığı 2012 yılına kadar eğitimi bilimsel temellere oturtma çabası veren MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi’nin (EARGED) akademik ve pratik uygulamaları unutulmaz.
Müfredat geliştirme, ölçme ve değerlendirme çabaları yanında eğitim araştırmaları, model okullar (MLO) eğitim tarihçilerinin övgüyle söz edecekleri çabalar arasında sayılacaktır. Veri bolluğunun geliş yönünden söz etmek için tencerenin kapağını araladım.
Bugün, sınav sonuçları, anketler, gözlem formları, devamsızlık raporları, memnuniyet ölçekleri gibi çok sayıda veri kaynağı oluşmuştur. Burada eğitim fakültelerindeki gelişimi ve katkıyı unutmamak gerekir.
Veri toplamak artık kolay; ancak kritik soru şudur:
Bu veriler okulun kararlarını gerçekten değiştiriyor mu? Nitelikli mi?
Sevindirici haber şu ki; birçok okulda veri var; fakat veriye dayalı karar yoktur. Çünkü ölçmek başka, anlamlandırmak ve eyleme dönüştürmek bambaşka bir yönetim becerisidir.
NOT: Bu makale 18/12 tarihinde yayınladığımız “Okulu Veriyle Yönetmek” (Okulu yönetmek) makalesinin devamı olarak “Okulda Veriyi Yönetmek” (Veriyi yönetmek) niteliğindedir.
1. Veriyle Yönetmek Ne Demek Değildir?
Önce yanlış anlamaları netleştirelim.
Veriye dayalı yönetim ne değildir?
-
Sadece sınav ortalamalarına bakmak değildir.
-
Excel tabloları üretmek değildir.
-
Öğretmeni rakamlarla baskılamak değildir.
Aksine:
Veriyi yönetmek, doğru veriden doğru soruyu üretme sanatıdır.
2. Okul Verisi Türleri ve Karar Alanları
Okulda üretilen veriler, hangi karar için kullanıldığına göre anlam kazanır.
2.1. Akademik Öğrenme Verileri
Ne için kullanılır?
-
Öğretim stratejisi değişimi
-
Kazanım önceliklendirme
-
Destek programları
Yanlış kullanım: Sadece başarı sıralaması yapmak.
2.2. Duyuşsal ve Psikososyal Veriler
(Öğrenci iyi oluşu, aidiyet, motivasyon)
Ne için kullanılır?
-
Rehberlik programlarının tasarımı
-
Sınıf iklimi iyileştirme
-
Risk gruplarını erken fark etme
Araştırmalar, duyuşsal verilerin akademik başarıyı dolaylı ama güçlü biçimde etkilediğini göstermektedir (OECD, 2017).
2.3. Öğretmen Uygulama Verileri
(Gözlem, öz değerlendirme, öğrenci algısı)
Ne için kullanılır?
-
Hizmet içi eğitim planlama
-
Mentorluk eşleştirmeleri
-
İyi uygulamaların yaygınlaştırılması
Kritik ilke: Bu veriler cezalandırma için değil, gelişim için kullanılır.
2.4. Aile ve Çevre Verileri
-
Aile katılım düzeyi
-
Evde öğrenme ortamı
-
Sosyoekonomik göstergeler
Ne için kullanılır?
-
Okul-aile iş birliği modelleri
-
Hedefli destek politikaları
3. Veriden Karara Geçişin 5 Aşamalı Modeli
Toplama
Amaçsız veri toplanmaz.
Önce şu soru sorulur:
“Bu veri hangi kararı besleyecek?”
Ayıklama
Her veri eşit derecede önemli değildir.
-
Gürültü ayıklanır.
-
Kritik göstergeler seçilir.
Yorumlama
Veri tek başına konuşmaz; bağlam ister.
-
Yaş
-
okul türü
-
sosyoekonomik koşullar
dikkate alınmadan yapılan yorumlar yanlıştır.
Karar Üretme
Veri şu sorulara cevap vermelidir:
-
Ne değişmeli?
-
Nerede müdahale edilmeli?
-
Kim sorumlu olacak?
Eylem ve İzleme
Karar alınır ama süreç bitmez.
-
Uygulama izlenir
-
Yeni veriyle yeniden değerlendirilir
Bu döngüye literatürde “continuous improvement cycle” denir.
4. Neden Birçok Okul Veriden Karara Geçemiyor?
Bilimsel literatür üç temel engel tanımlar:
-
Veri okuryazarlığı eksikliği
Yöneticiler ve öğretmenler veriyi yorumlamayı öğrenmemiştir. -
Güven kültürünün zayıflığı
Veri, gelişim değil tehdit olarak algılanır. -
Stratejik vizyon eksikliği
Veri vardır ama “okul nereye gidiyor?” sorusu yoktur.
5. Etkili Okul Yöneticisi Ne Yapar?
Etkili yöneticiler:
-
Veriyi gizlemez, paylaşır.
-
Kararı tek başına almaz, birlikte üretir.
-
Veriyi kişiselleştirmez, sistemle ilişkilendirir.
Bu yaklaşım, öğretmenlerde savunma değil sahiplenme üretir.
Sonuç
Okulda veri yönetimi oldukça derinliği olan bir konudur. Okullar bugün ölçüyor; ama yeterince dönüştüremiyor.
Oysa veri, doğru kullanıldığında okulun pusulasıdır.
Veriye dayalı karar üreten okullar:
-
Tepkisel değil, önleyici davranır.
-
Sorunları erken fark eder.
-
Gelişimi sürdürülebilir kılar.
Sonuç olarak:
Veri, yönetimi akıllı kılmaz; veriyi anlamlandıran liderlik yapar.
Kaynakça
-
OECD (2017). Education at a Glance.
-
Schildkamp, K. (2019). Data-Based Decision Making in Education. Springer.
-
Earl, L., & Katz, S. (2006). Leading Schools in a Data-Rich World. Corwin.
-
Fullan, M. (2014). The Principal: Three Keys to Maximizing Impact. Jossey-Bass.
