Öğrenci Başarısını Ölçmek – Türkiye’de öğrenci başarısı denildiğinde akla hâlâ ilk olarak sınav puanları, karne notları ve sıralamalar gelmektedir. Oysa çağdaş eğitim bilimleri, bu göstergelerin öğrencinin ne öğrendiğini değil; çoğu zaman neyi geçici olarak hatırladığını ölçtüğünü ortaya koymaktadır. Bu durum, okul yöneticilerini yanıltan bir “başarı yanılsaması” üretmektedir.
Uluslararası literatürde son yirmi yılda güçlü biçimde vurgulanan yaklaşım şudur:
Başarı, sonuçtan çok süreçtir.
Ve süreç izlenmiyorsa, başarı yönetilemez (Hattie, 2009).
Öğrenci Başarısını Ölçmek konulu bu makalede, okul yöneticilerinin öğrenci başarısını not merkezli değil, öğrenme merkezli olarak nasıl ölçebileceği; hangi verilerin anlamlı olduğu ve bu verilerin okul gelişimine nasıl dönüştürüleceği ele alınmaktadır.
1. Not Odaklı Ölçmenin Sınırlılıkları
Araştırmalar, yalnızca notlara dayalı başarı tanımının üç temel sorunu olduğunu göstermektedir:
1.1. Yüzeysel Öğrenmeyi Teşvik Etmesi
Not baskısı altında öğrenciler:
-
Anlamaya değil, ezberlemeye yönelir.
-
Kısa vadeli performansa odaklanır.
-
Hata yapmaktan kaçınır.
Bu durum, derin öğrenmeyi engeller (Biggs & Tang, 2011).
1.2. Öğrencilerin Öğrenme Farklarını Kaçırması
Aynı notu alan iki öğrenci:
-
Farklı öğrenme düzeylerinde olabilir.
-
Farklı kavramsal boşluklara sahip olabilir.
Oysa “Not”, bu farkları gizler.
1.3. Yönetici İçin Yanıltıcı Geri Bildirim Üretmesi
Yüksek not ortalaması:
-
Etkili öğretimi garanti etmez.
-
Kalıcı öğrenmeyi göstermez.
Bu nedenle okul yöneticisi, “notlar iyi” diyerek yanlış bir rahatlık yaşayabilir.
2. Öğrenmeyi İzleme (Learning Progress Monitoring) Yaklaşımı
Çağdaş ölçme anlayışında temel soru şudur:
“Öğrenci şu anda “nerede”, “nereye gidiyor” ve “neden orada?”
Bu yaklaşım üç boyutludur:
2.1. Kazanım Temelli İzleme
Her ders için:
-
Temel öğrenme hedefleri netleştirilir.
-
Bu hedefler küçük öğrenme birimlerine bölünür.
-
Öğrencinin bu birimlerdeki ilerlemesi düzenli izlenir.
Bu yöntem, öğrencinin hangi noktada takıldığını görünür kılar.
2.2. Süreç Odaklı Değerlendirme
Araştırmalar, biçimlendirici değerlendirmenin (formative assessment) öğrenci başarısı üzerindeki etkisinin son derece yüksek olduğunu göstermektedir (Black & Wiliam, 2009).
Örnek araçlar:
-
Kısa, kavrama düzeyinde quizler
-
Açık uçlu düşünme soruları
-
Öğrenci yansıtma formları
Bu araçlar öğretmene ve yöneticiye anlık öğrenme verisi sağlar.
2.3. Öğrenme Hızı ve Derinliği Verileri
Her öğrenci aynı hızda öğrenmez. Bu nedenle:
-
Öğrenme süresi istatistiği
-
Tekrar ihtiyacı
-
Kavramsal transfer becerisi
ayrı ayrı izlenmelidir. Bu yaklaşım, bireyselleştirilmiş öğretimi mümkün kılar.
3. Okul Yöneticisi Öğrenme Verilerini Nasıl Toplamalı?
Bilimsel literatüre göre etkili yöneticiler doğrudan “öğrenci ölçmez”; ölçme sistemini yönetir.
3.1. Okul Genelinde Ortak Ölçme Dili Oluşturma
-
Kazanım tanımları netleştirilir.
-
Öğretmenler arasında ölçme kriterleri uyumlaştırılır.
-
Not verme değil, öğrenme kanıtı konuşulur.
Bu, okulda pedagojik tutarlılık sağlar.
3.2. Öğretmenlerden Gelen Verileri Anlamlandırma
Yönetici şunlara bakmalıdır:
-
Hangi kazanımların öğrenilmesi okul genelinde zorlanıyor?
-
Hangi sınıf düzeylerinde öğrenme düşüşü var?
-
Sorun öğretimde mi, içerikte mi, yükte mi?
Bu analiz, suçlayıcı değil geliştirici olmalıdır.
4. Öğrenme Verileriyle Alınabilecek Stratejik Kararlar
Araştırmalar, öğrenme verilerinin etkili kullanıldığı okullarda şu uygulamaların öne çıktığını göstermektedir:
-
Hedefli destek programları
-
Esnek grup çalışmaları
-
Öğretmenlere özgü mesleki gelişim planları
-
Müfredat geliştirme kararları
Yani veri, doğrudan pedagojik eyleme dönüşmelidir.
Sonuç
Okul yöneticisi için asıl soru artık şu olmalıdır:
“Öğrenciler kaç puan aldı?” değil,
“Öğrenciler gerçekten neyi, nereye kadar, ne kadar derin öğrendi?”
Notlar geçicidir; öğrenme kalıcıdır.
Ve kalıcı olan, ancak izlenirse geliştirilebilir.
Öğrenmeyi izleyen okullar, başarıyı şansa bırakmaz; onu inşa eder.
Kaynakça
-
Biggs, J., & Tang, C. (2011). Teaching for quality learning at university. Open University Press.
-
Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment.
-
Hattie, J. (2009). Visible Learning. Routledge.
-
OECD (2013). Synergies for better learning. OECD Publishing.
-
Stiggins, R. (2014). Assessment for learning. Pearson.
