Kişisel Gelişim Eğitimleri Ne Kadar “Geliştiriyor”?

Kişisel Gelişim Eğitimleri / Bu soruya verilecek en kısa cevap şudur: Etkileri var ama çoğunlukla bu etki kısa sürüyor, ölçülmesi zayıf, bağlamdan bağımsız programlar sınırlı fayda sağlıyor.

Türkiye’de eğitimlerin yaygın ve popüler olmasına rağmen sistematik değerlendirme, işbaşı transferi ve uzun dönem etkiler konusunda eksikler var; gelişmiş ülkelerdeki meta-çalışmalar ise “doğru tasarlandığında” soft-skill/personal-development eğitimlerinin kısa-orta vadede öz-etki, farkındalık ve bazı davranış değişiklikleri sağladığını gösteriyor olmasına karşın yine de işyeri çevresi, takviye programları ve ölçüm yöntemi belirleyici olarak görülüyor. OECD+2ScienceDirect+2

Biz de bu makalede sitemizin adına yakışır şekilde, OECD ve popüler bilim dergilerinden faydalanılan kaynaklardan alınan bulgular ve yorumlara dayanarak bir değerlendirme yapacağız.

1) Türkiye’de durum:

Popülaritesi var, bilimsel kanıtlar sınırlı ve sonuçlar da karışık

Türkiye’de kişisel gelişim sektörü hızla büyüdü; kitaplar, seminerler ve “sertifikalı” kısa programlar yaygın. Ancak bağımsız, uzun dönem etki ölçeklemeleri sınırlı: Üniversite tezleri ve yerel araştırmalar genelde “happy sheet” tarzı katılımcı memnuniyeti ve öz-bildirimli fayda ölçüyor; buna karşın iş performansı ve gelir/istihdam sonuçlarını gösteren sağlam nicel kanıtlar sınırlı.

OECD raporları Türkiye’nin yetişkin öğrenme sistemlerinde değerlendirme ve işbaşı transferinde diğer OECD ülkelerinin gerisinde olduğunu vurguluyor — yani eğitim veriliyor ama çıktının iş hayatına dönüşümü yeterince izlenmiyor. DergiPark+1

Ne anlıyoruz?

Türkiye’de bireylerin kişisel gelişim eğitimlerine inanma eğilimi yüksek; fakat sistematik etki ölçümü, işveren destekli uygulama ve uzun dönem takip zayıf.

2) Gelişmiş ülkelerde durum:

İyi tasarlanmış programlarda kanıt var ama “her seminer faydalıdır” diye bir kural yok

Uluslararası araştırmalar (meta-analizler ve sistematik derlemeler) gösteriyor ki:

• Soft-skills, metakognisyon ve hedef odaklı kişisel gelişim programları kısa-orta vadede öz-etki, özgüven, ruh sağlığı göstergeleri ve bazı davranış değişiklikleri sağlayabiliyor. Ancak etki büyüklüğü program niteliğine, eğitimin süresine, uygulama takibine ve ortam desteğine bağlı. PMC+1

• RCT’ler karma sonuç gösteriyor: Bazı randomize çalışmalar psikolojik iyi oluşta kısa dönem iyileşme bulurken, akademik/performans sonuçlarında anlamlı kalıcı farklar göstermeyebiliyor. Örneğin bazı self-development programları depresyon/anksiyete skorlarını kısa süre azaltırken, akademik performansı etkilemiyor. BioMed Central

Ne anlıyoruz?

Gelişmiş ülkelerde “bilimsel program” ile “popüler seminer” ayrımı net: Metodolojik kalite yüksek çalışmalar olumlu ama mütevazı sonuçlar veriyor; transfer mekanizmaları kritik.

3) Öğrenme → Davranış transferi: Asıl sorun burada

Kişisel Gelişim Eğitimleri / Eğitimin sınıfta ölçülen etkinliği ile iş/yaşam performansına dönüşümü arasındaki boşluk (transfer gap) büyük. Meta-analizler, motivasyon, iş çevresi desteği ve takip mekanizmalarının transferde belirleyici olduğunu gösteriyor — tek seferlik yaratıcı bir atölye çoğu zaman yetersiz kalıyor.

Ne anlıyoruz?

Türkiye’de bu bağlamda zayıf altyapı (işveren katılımı, değerlendirme kültürü) transferi baltalıyor. ScienceDirect+1

4) En çok kimler fayda sağlıyor?

Etkileri anlamlı kılan faktörler:

• Motivasyonu yüksek katılımcılar, uygulama yapma fırsatı bulduklarında daha çok kazanır.

• Program tasarımı: Metakognitif öğeler, uygulama görevleri ve geri bildirim içeren programlar daha etkili. PMC

• İşyeri/kurum desteği: kurs sonrası koçluk, mentorluk veya hedefe dayalı uygulama planı yoksa öğrenme boşa çıkma eğiliminde.

5) Türkiye -. Diğer gelişmiş ülkeler — Kıyaslama (özetle)

• Sunum & Talep: Türkiye’de bireysel talep ve kısa kurs popüler; gelişmiş ülkelerde ise kurumsal öğrenme altyapıları (L&D, HR ölçümü) daha yaygın. DergiPark+1

• Değerlendirme & Ölçüm: OECD ve akademik çalışmalar gelişmiş ülkelerde daha sistematik değerlendirmeye işaret ederken, Türkiye’de yetişkin öğrenme etki değerlendirmesi eksik. OECD+1

• Politika & İşgücü Bağlantısı: Gelişmiş ülkelerde soft-skill programları işgücü stratejilerine entegre edilme eğiliminde; Türkiye’de bu bağlayıcılık zayıf. OECD

6) Net ve sert yargı

Kişisel gelişim festivali yapılan seminerler ve “1 günlük mucize” vaatleri büyük çoğunlukla pazarlamadır; katılımcının kısa süreli moralini yükseltir, ancak kalıcı beceri/performans değişimi sağlamaz.

Bilim der ki: eğitim değil, uygulama ve çevresel destek kalıcı kılar.

Eğer programın sonunda;

1) ölçme yoksa,

2) uygulamaya zorlayan görev yoksa,

3) işyeri/çevre desteği yoksa,

o eğitim “kişisel gelişim” değil “kişisel hissiyat” üretir. PubMed+1

7) Öneriler  

1. Programları etki odaklı tasarla: ön-test/son-test, kontrol grubu, 3–6 aylık takip. ScienceDirect

2. İşyeri entegrasyonu: Eğitim sonrası uygulama görevleri, mentor eşleştirmesi ve yöneticilerin rolü zorunlu olsun. (transfer için şart) OECD

3. Metakognitif ve uygulama ağırlıklı içerik: Bilimsel çalışmalar metakognisyonu içeren programların daha etkili olduğunu gösteriyor. PMC

4. Bağımsız değerlendirme ve şeffaf raporlama: Eğitim sağlayıcıları sonuçlarını bağımsız raporlarla paylaşsın.

5. Devlet ve kurum teşviki: Yetişkin öğrenme ve LLL yatırımlarında OECD önerilerine uyum. OECD

8) Sonuç: Ne söylemeliyiz?

Kişisel gelişim eğitimleri potansiyel taşıyor ama “ne kadar geliştiriyor” sorusunun cevabı büyük oranda “nasıl bir eğitim veriliyor?” sorusuna bağlı.

Türkiye’de bireysel motivasyon ve arz yüksek; fakat etkilerin iş/yaşam performansına dönüşümü için kurumsal yapı, izleme ve bilimsel tasarım eksik.

Gelişmiş ülkelerdeki daha olumlu bulgular bile “doğru tasarım ve destek olmadığı sürece” mucize vaat etmiyor. Yani: Eğitim veriliyor olmasına rağmen kalıcı gelişme için eğitimden fazlası gerekiyor.

Kaynaklar

• OECD — Employment and Skills Strategies in Turkey / OECD Economic Surveys: Turkey 2025. OECD+1

• Gegenfurtner, A. (2011). Motivation and transfer in professional training: A meta-analysis. ScienceDirect

• Wahbeh et al. (2022). Exploring Personal Development Workshops’ Effect on Well-Being (PubMed). PubMed

• Joie-La Marle et al. (2023). Effects of a New Soft Skills Metacognition Training Program. PMC

• BMC Medical Education (Aboalshamat et al., 2015). Self-development coaching RCT — kısa dönem etkiler. BioMed Central