Bilişsel Farkındalık- Günlük yaşamımızda çoğu zaman sadece ne düşündüğümüzle meşgul oluruz. Oysa yapılması gereken nasıl düşündüğümüzü fark etmek ve yönlendirebilmek. Bu yazıda “bilişsel farkındalık” kavramını hem zihinsel işleyişimizi anlamak hem de daha etkili ve bilinçli bir şekilde düşünmek için nasıl kullanabileceğimizi ele alacağız.
1.Bilişsel Farkındalık Nedir?
Bireyin kendi düşünme sisteminin farkında olması, yapması gereken işe başlamadan önce yapacaklarını planlaması, planlamaya yönelik düşüncelerini düzenlemesi, faaliyet tamamlanınca da kendi düşünme performansını değerlendirmesidir. Kısaca bireyin düşündüğü ve yaptığı eylemlerin nasıl ve neden yaptığının farkında olmasıdır. Olaylara karşı tepkimizi düzenlemek ile kalmaz; ilişkilerimizde duygusal dengeyi korumamızı sağlamanın yanı sıra, karşımızdaki kişiyi daha doğru anlamamızı, tekrarlayan döngüleri fark etmemizi ve etkili iletişimi de güçlendirir. Ayrıca bilişsel farkındalık becerileri, öğrenmeyi de kolaylaştırır. Dikkati odaklayıp öğrenme düzeyini ve hızını da artırır.
2.Bilişsel Farkındalık Neden Önemli?
- Daya iyi düşünme ve yaratıcı problem çözme becerileri kazandırır.
- Karar verme becerisini güçlendirir.
- Stresle başa çıkmayı kolaylaştırır.
- Duygusal farkındalık kazandırarak ilişkileri düzenler.
- Zihinsel iyi oluşu destekler.
- Öğrenme ve gelişimi destekler.
3. Bilişsel Farkındalığı Geliştirmek İçin Öneriler
- Günlük düşünme günlüğü tutun. Ne düşündünüz, hangi düşünce size zor geldi, ne karar verdiniz ve karar sonucunda nasıl bir yol izlediniz?
- Bir eyleme geçmeden önce kendinize “Bu işi en iyi şekilde nasıl yapabilirim?” sorusunu sorun ve bir plan hazırlayın.
- Eylem sırasında kendinize belirli aralıklarla “Şu anda ne yapıyorum?” sorun.
- Eylem bittikten sonra “Bu süreçte ne öğrendim, bir sonraki sefer neyi değiştirebilirim?” sorularına yanıt ara.
Bilişsel farkındalık, sadece “düşünmek” değil “düşünmeyi düşünmek” üzerine kuruludur. Bu farkındalık sayesinde öğrenme süreçlerimiz daha bilinçli, stratejik ve etkili hâle gelir; yaratıcı düşünme becerilerimiz güçlenir ve kendimizi zihinsel düzeyde daha iyi tanıyıp yönlendirebiliriz. Elbette bu yolculuk bir gecede tamamlanmaz, düzenli uygulama ve yansıtma gerektirir. Ancak attığınız her adım, zihninizi daha özgür, daha dikkatli ve daha uyanık hâle getirmek yönünde bir adımdır.
KAYNAKÇA
Demir, Ö., & Doğanay, A. (2009). Bilişsel farkındalık becerilerinin geliştirilmesinde bilişsel koçluk yaklaşımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60(60), 601-624.
Woolfolk, A. E. (1993). Examples of learning tactics. In Educational Psychology. (5.baskı), New Jersey: Prentice Hall.
