Anlayarak Okumak – Farklı nedenlerden dolayı çoğu kez okuduğumuzu anlamakta zorlanıyoruz. Bu nedenler bazen kendimizden bazen de okunan materyalden kaynaklanıyor. Sonuçta anlayamama problemi yaşıyoruz. Bu noktada bizi harika yapacak bir çözüm, metot veya yöntem var mı diye sormadan edemiyoruz. Bu yazıda size okuduğunu anlama konusunda öne çıkan 12 yöntemden söz edeceğiz.
Bir defa şunu bilmek gerekir: Her şeyin başı sağlam temellerden oluşur. Okuma tarzınız ne kadar sağlamsa ve öğretici ise anlama temelleri de o denli sağlam olacaktır. Temel okuma biçimleri olduğu gibi temel okuma yaklaşımları da vardır. Bunlar okuma becerilerinizi, kelime dağarcığınızı ve eleştirel düşünme becerilerinizi geliştirmeyi vaat eder.
Okuduğunu Anlama Nedir?
Anlayarak Okumak – Okuduğunu anlama; okuduğunuz metni kavrama ve bilgiyi yorumlama yeteneğidir. Kelimeleri işlemeyi, anlamlarını anlamayı ve önceki bilgilerle bütünleştirmeyi içerir.
Anlama etkileşimli ve stratejik bir eylemdir. Okuma dediğimiz eylem, yazılı metnin kodunu çözmek ve dili anlayarak metnin bütünsel anlamını kavramaktır.
Anlama yeteneği metindeki kelimelerin anlamlandırılmasıyla ortaya çıkar. Daha sonra iletilen mesajı kavramayı ve söz konusu metin hakkında kendi görüşümüzü oluşturmayı sağlar. Buna “fikir yürütmek” denir.
İyi anlayan okuyucular, okumayı düşünme ve akıl yürütme ile birleştirir. Okumayı zihin uyarıcı bir deneyim haline getirebilir. Anlama ise okudukları metin hakkında daha dikkatli ve eleştirel olmalarını sağlar.
Öğretimde Okuduğunu Anlamanın Önemi
Anlayarak Okumak – Okuduğunu anlamanın öğretilmesi çocukların normal gelişimi için vazgeçilmezdir. Metinden anlam çıkarmak ve onu problem çözmek için kullanmak çocukların beynini güçlendirir. Bu, bir metnin içeriğini tanımlamada veya özetlemede onları daha iyi hale getirir. Çocukların aktif olarak okuyabilmeleri için onların “akıcı ve anlayarak okuma” becerilerinin sağlam temellere oturtulması gerekir.
Yetişkinler de okuma becerilerini anlama becerileri üzerine kurmalıdır. Bu onların kişisel ve sosyal yaşamları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olacaktır. Orta okul, lise ve üniversite öğrencileri ile yetişkinlerin okuduklarını anlamaları için aşağıda 12 önemli strateji verilmiştir.
Okuduğunu Anlamak İçin 12 Strateji
Anlayarak Okumak – Kanıtlanmış okuduğunu anlama stratejileri şunlardır:
1-) Kelime Dağarcığınızı Geliştirin
Doğrudan söyleyelim: Okumanın kaynağı kelimelerdir. Kuvvetli bir kelime haznesi demek anlama kapasitesi yüksek okuyucu demektir. Okuduğunu anlamayı geliştirmek için temel stratejilerden biri kelime dağarcığınızı geliştirmektir.
Bir metni okurken kelimelerin ne anlama geldiğini bilmek metni anlamanızı geliştirir ve hızlandırır. Ayrıca geniş bir kelime dağarcığına sahip olmak yeni bir kelimenin anlamını bağlam yoluyla belirleme yeteneğinizi de geliştirir.
Herhangi bir metni okumadan bile kelime dağarcığınızı geliştirebilirsiniz. Örneğin, şunları yapabilirsiniz:
- Mevcut yeterlilik seviyenizi değerlendirmek için düzenli kelime testleri yapın.
- Yeni kelimeleri öğrenme ve akılda tutma yeteneğinizi artırmak için çevrimiçi sınavlar alın. Kendinizi test etmek için bilgi kartları kullanın.
- Sözlü ve yazılı iletişiminizde yeni kelimeleri aktif olarak kullanın.
- Okurken karşılaştığınız yabancı kelimelerin bir listesini yapın ve kelime dağarcığınızı geliştirmek için anlamlarını araştırın.
2-) Düzenli Olarak Okuyun
Düzenli bir okuma alışkanlığı sürdürmek anlamanızı önemli ölçüde artıracaktır. Düzenli olarak okumaya devam ederken aşağıda bahsedilen adımları da uygulamak zihninizi aktif tutacak ve hafızanızı geliştirecektir.
Ayrıca unutmayın ki okumak beyniniz için önemli bir çalışmadır.
3-) Arka Plan Bilgisini Etkinleştirin
Bu teknik, arka plan bilginize dayanır. Arka plan bilginizi hatırlamanızı ve geliştirmenizi gerektirir. Daha önceki öğrenmelerinizden, okumalarınızdan ve geçmiş deneyimlerinizden oluşur. Ayrıca dil anlayışınızı, kelime tanımlamanızı ve metnin organizasyonunu anlamanızı da içerir.
Önceden var olan bilgileriniz, okuduğunuzu algılama ve anlama yeteneğiniz için kritik öneme sahiptir. İyi okuyucular, önceki bilgilerini sürekli olarak yeni bilgilere bağlarlar.
4-) Metne Sorun ve Onu Sorgulayın
Okuma boyunca sorular formüle etmek ve cevabı metinde aramak anlamayı artırmak için harika bir stratejidir.
Doğru soruları sormak metindeki önemli bilgilere odaklanmanıza ve tanımlamanıza yardımcı olacaktır. Sorgulamak ve sorular sormak günlük hayatınızda problem çözme becerilerinizde ve pratik düşünmenizde de size yardımcı olacaktır.
5-) Satır Aralarını Okuyup Çıkarımlar Yapın
Kullanılacak bir diğer strateji; satır aralarını okumak ve kendi başınıza sonuçlar çıkarmaktır. Bir metinde pek çok bilgi açıkça verilmez. Çıkarımlar yapmanız sizin bağlam oluşturmanıza ve bilgileri daha kolay anlamanıza olanak tanır. Çıkarım yapma yeteneği, derinlemesine bir okuma için çok önemlidir.
6-) Metni Özetleyin
Özetleme; metindeki bilgileri metinde yazılı olduğu gibi değil, kendi sözcüklerinizle yeniden anlatmaktır. Etkili bir şekilde özetlemek için kilit noktaları belirleyebilmeli ve metnin özünü ifade edebilmelisiniz. Bu alıştırma size sadece kavramları kolayca algılamaya değil aynı zamanda kısa ve öz yazmaya da itecektir. Bu amaç için “zihin haritalama” veya diğer adıyla “beyin haritaları” tekniklerini derinlemesine öğrenmelisiniz.
7-) Zihin Haritaları Kullanın
Basit bir deyişle zihin haritalama, kavramların ve fikirlerin görsel bir temsilidir.
Okurken görselleştirmek fikirler arasında bağlantı kurmanıza yardımcı olacaktır. Ayrıca düşüncelerinizi düzenlemenizi kolaylaştıracaktır. Bu durum ise daha sonra yeni bilgilerin tutulmasına da yardımcı olacaktır.
Ek olarak görselleştirmeyi etkin kullanabilen okuyucular okuduklarını hatırlamakta çok daha başarılıdır.
8- ) SQ3R yöntemini kullanın
SQ3R; okurken eleştirel düşünmeyi destekleyen bir öğrenme ve anlama stratejisidir. SQ3R yöntemi beş adımdan oluşur:
8.1.) Sorgulayın
Sorgulamak, metni okumadan önce gözden geçirmektir. Okuma hızınızı ve anlamanızı geliştirmede etkilidir.
Başlığı okumak ve önemli noktaları işaretlemek size metin hakkında bir fikir verebilir. Böylece aynı zamanda konuyla ilgili önceki bilginizi hatırlamanıza ve geliştirmenize olanak tanır.
8.2.) Sorular Sorun
Metni tararken konuyla ilgili sorular sormalı, yeni kelimeler aramalı ve anlamlarını belirlemelisiniz.
Bu sayede metni okurken cevaplarını aramanıza da izin verecektir.
8.3.) Aktif Okuyun
Metni aktif olarak okuyun. Sorularınızın yanıtlarını bulmak için bilinçli bir çaba gösterin. Anlamakta zorlandığınız kısımları okuyun, gerekirse tekrar okuyun. Bağlamdaki ipucu veya ipuçları konseptinizi belirlemenize yardımcı olacaktır.
8..4.) Özetleyin
Metni okuduktan sonra okuduğunuz tüm bilgileri düşünün ve kendi kelimelerinizle kendinize veya bir başkasına anlatın.
8.5.) Gözden Geçirin
S3QR yönteminin son adımı; metni daha yakından incelemek ve aramaktır. Metni aktif olarak değerlendirmeli ve cevapları farklı bir bakış açısıyla aramalısınız.
9-) Bölümleyin
Parçalama; okunması zor olan pasajları anlamak için edinilen bir anlama stratejisidir.
Parçalamanın amacı anahtar kelimeleri belirlemenize, fikirleri düzenlemenize ve bağlamı kolayca anlamanıza yardımcı olmaktır.
Zorlayıcı bir metni yönetilebilir bölümlere ayırmayı içerir. Örneğin; karmaşık metnin bir bölümü paragraflara ve paragraflar da cümlelere bölünebilir.
10-) KWL çizelgeleri
Bir KWL şeması, araştırmaya dayalı çok etkili bir okuduğunu anlama stratejisidir.
Grafik üç sütundan oluşur: sırasıyla Bilmek, İstemek ve Öğrenmek için “K (know)”, “W (want)” ve “L (learn)”.
İlk iki sütun olan “K” ve “W” metni okumadan önce doldurulur.
“K” sütunu, konuyla ilgili sahip olduğunuz ön bilgileri ifade eder.
“W” sütunu, konu hakkında öğrenmeyi beklediğiniz şeydir.
Son sütun olan “L” sütunu, metni okuduktan sonra doldurulur. Dolasıyla metinden öğrendiklerinizi ifade eder.
KWL şeması, arka plan bilginizi harekete geçirmek, sorular üretmek ve çıkarımlar yapmak için etkili bir stratejidir.
11-) Yakın Okuma Yapın
Yakın okuma; kısa ama karmaşık metinlerin eleştirel düşünmesini içeren bir stratejidir.
Yakın okumada metni üç kez okuyacaksınız.
İlk okuma, ayrıntılara ve önemli noktalara odaklanmaktır.
İkinci okuma, metnin yapısını ve organizasyonunu analiz edeceksiniz. Örneğin; bilinmeyen kelimeleri işaretlemek, zor pasajları vurgulamak ve ana fikirleri oluşturmak gibi.
Üçüncü kez okurken ise bilgileri ön bilgilerinizle ilişkilendirecek, anlama sorularını cevaplayacak ve metinden bilgileri uygulayacaksınız.
12-) Karşılıklı Öğrenin
Karşılıklı öğretim; öğretme yoluyla öğrenmeyi uygulamaya koyan bir anlama stratejisidir. Söz konusu alıştırma bir grup aktivitesinde kullanılabilecek bir stratejidir.
Karşılıklı öğretim, anlama becerilerini olumlu yönde etkiler. Amaç öğrenilen bilgileri bir grup ortamında iletmektir.
Öğretirken aynı zamanda öğrenmiş olacaksınız. Bir şeyi öğretmek, nasıl anlatacağınızı düşünmeyi ve bir anlatım algoritması kurmanızı gerektirir. Anlatım algoritması kurmak öğrenilen bilgilerin yeniden yapılandırılmasını ve beyinde ilave bağlar oluşmasını sağlar. Bu sayede okuduğunuz metin hakkında daha eleştirel düşünüyor da olacaksınız.
Bu durum size sorgulama, açıklama ve tahmin etme gibi değerli beceriler kazandıracaktır. Ayrıca bağımsız olarak okurken de bu becerileri uygulayabileceksiniz.
Anlayarak okuma stratejilerinden herhangi birini kullanmak için temel okuma becerilerine sahip olmalısınız. Bu stratejileri öğrenmek için kelimeleri anlamlarıyla ilişkilendirmeniz, zihinsel bir imaj oluşturmanız, pratik yapmanız ve geri bildirimi öğrenmenize dahil etmeniz gerekir.
En İyi Yaklaşım Neymiş?
Anlayarak Okumak – Okuduğunu anlamayı geliştirmeye yönelik en iyi yaklaşım, bir veya birden fazla anlayarak okuma stratejisini uygulamak ve tutarlılığı sürdürmektir.
Anahtar; yukarıda belirtilen okuduğunu anlama stratejilerini kullanarak zihninizi düzenli bir zihinsel egzersizden geçirmelisiniz. Böyle bir çalışma okuma becerilerinizi, hızınızı ve anlama becerilerinizi geliştirecektir.
Pratik yaparak anlamadan ödün vermeden çok daha hızlı bir şekilde okuyabilirsiniz. Bu size üretkenlikte önemli bir artış sağlayabilir.
Sonuç: Tutarlı bir şekilde uygulayın.
Anlayarak Okumak – Bir metni okuyorsanız ancak kelimeleri anlayamıyorsanız bu sizin için oldukça zor olabilir. Anlamadan okumak hiçbir amaca hizmet etmez ve sinir bozucu olabilir.
Neyse ki okuduğunu anlama pratikle geliştirilebilir. En iyi yaklaşım okuduğunu anlama stratejilerini uygulamaktır.
Bahsedilen anlama stratejilerinin tamamını, birkaçını veya sadece birer birer kullanabilirsiniz. Önemli olan sonuçları görmek için uygulamada tutarlı olmaktır.
Tavsiye Edilen Makaleler:
Zihin Haritaları / Beyin Haritaları – Hafızanızı Daha Etkili Nasıl Kullanabilirsiniz?
Öğrenilen Her Şeyin % 90’ı Nasıl Hatırlanır?
Okurken İç Seslendirme – Hızlı Okumak İçin İç Sesinizi Kısın, Kavramayı Açın!