Okulu Veriyle Yönetmek – Günümüz okulları, artık yalnızca bilgi aktarılan kurumlar değil; akademik başarı, duyuşsal gelişim, sosyal beceriler, aile katılımı ve psikolojik iyi oluş gibi çok sayıda değişkenin aynı anda yönetilmesi gereken karmaşık sistemleri haline gelmiştir. Tam da “eti senin, kemiği benim” modu değil mi? Bu karmaşıklık içinde okul yöneticisinin yalnızca deneyim ve sezgiye dayanarak karar alması, çoğu zaman iyi niyetli fakat etkisiz uygulamalara yol açmaktadır.
Uluslararası eğitim araştırmaları, okul gelişiminin sürdürülebilir olabilmesi için yönetsel kararların veriye dayalı, kanıta dayanan ve sistematik biçimde alınması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır (Datnow & Park, 2018; OECD, 2020). Ancak burada kastedilen veri, yalnızca sınav puanları değildir. Aksine veriye dayalı okul yönetimi, okulun akademik, duyuşsal ve sosyal boyutlarını birlikte anlamayı hedefleyen bütüncül bir yaklaşımdır.
Bu makale, okul yöneticilerinin okulu hangi verilerle, hangi ölçme araçlarıyla ve hangi karar süreçleriyle yönetebileceğini bilimsel temelleriyle ele almaktadır.
1. Okul Yönetiminde Veri Kullanmak Ne demek?
Okulu Veriyle Yönetmek – Veriye dayalı karar verme (Data-Based Decision Making – DBDM), kökenini örgüt yönetimi ve kamu politikalarındaki kanıta dayalı yönetim anlayışından alır. Eğitim alanında bu yaklaşım, özellikle 2000’li yıllardan itibaren okul etkililiği araştırmalarıyla güç kazanmıştır (Mandinach & Gummer, 2016).
Bu yaklaşım üç temel kurama dayanır:
1.1. Okul Etkililiği
Baş rolde okul yönetimi vardır. Bu kurama göre etkili okullar:
-
Öğrenci öğrenmesini sürekli izler.
-
Öğretimi veriyle iyileştirir.
-
Okul iklimini düzenli olarak değerlendirir (Scheerens, 2016).
1.2. Sistem Yaklaşımı
Okul, birbirini etkileyen 5 alt sistemden oluşur:
-
Öğrenci
-
Öğretmen
-
Aile
-
Yönetim
-
Öğrenme ortamları
Bir alt sistemdeki sorun, diğerlerini doğrudan etkiler. Bu nedenle veri tek boyutlu değil, bir çok bileşenden oluşan sistemin bir parçası olmalıdır.
1.3. Öğrenen Organizasyon
Veriye dayalı okul, kendini sürekli izleyen ve geliştiren bir organizasyondur. Veri, kontrol aracı değil; öğrenme aracıdır (Senge, 2006).
2. Okul Yönetiminde Kullanılması Gereken Veri Türleri
Bilimsel literatürde okul verileri 3 ana grupta ele alınır:
2.1. Akademik Veriler
-
Kazanım temelli ölçme sonuçları
-
Ders bazlı öğrenme ilerleme verileri
-
Süreç değerlendirme (Formative değerlendirme) sonuçları
Not: Uluslararası araştırmalar, yalnızca not ve sınav ortalamalarına dayalı yönetimin okul gelişimini sınırladığını göstermektedir (Black & Wiliam, 2009).
2.2. Duyuşsal ve Psikososyal Veriler
-
Öğrenci motivasyonu verileri
-
Okula aidiyet verileri
-
Akademik kaygı verileri
-
Psikolojik güvenlik algısı verileri
Bu alan, akademik başarıyı doğrudan etkileyen fakat çoğu okulda ölçülmeyen bir boyuttur.
2.3. Süreç ve Bağlam Verileri
-
Öğretmen öğretim yaklaşımları
-
Sınıf içi uygulamalar
-
Aile katılım düzeyi
-
Okul iklimi
Bu veriler, neden sorusuna cevap verir.
3. Okul Yöneticileri Hangi Ölçme Araçlarını Kullanmalı?
Bilimsel olarak güvenilir bir veriye dayalı yönetim için ölçme araçlarının:
-
Geçerli
-
Güvenilir
-
Amaca uygun olması gerekir.
3.1. Öğrenciler İçin
-
Kazanım izleme testleri
-
Öğrenci motivasyon ve aidiyet ölçekleri
-
Öğrenme yükü algı ölçekleri (Paas & Sweller, 2014)
- Rehberlik Bölümünün ürettiği ölçekler
3.2. Öğretmenler İçin
-
Yapılandırılmış ders gözlem formları
-
Öğretim yaklaşımı envanterleri
-
Öz değerlendirme ölçekleri
- Rehberlik Bölümünün ürettiği öğretmene destek ölçekleri
Amaç denetim değil, gelişimdir.
3.3. Aileler İçin
-
Evde öğrenme ortamı değerlendirme anketleri
-
Okul-aile iletişim ölçekleri
- Nitel görüşmeler ve kayıtlar
Bu veriler, aileyi suçlamak için değil; desteklemek için kullanılır.
4. Veriden Karara: Okul Yöneticisi Veriyi Nasıl Kullanmalı?
Veriye dayalı yönetim üç aşamalı bir döngüdür:
-
Veri Toplama: Anlamlı ve sınırlı veri
-
Veri Analizi ve Yorumlama: Veriyi bağlam içinde okuma
-
Sonuçların Uygulanması: Somut, ölçülebilir ve planlı müdahaleler
Araştırmalar, verinin toplandığı ancak karar süreçlerine yansıtılmadığı okullarda hiçbir gelişme olmadığını göstermektedir (Datnow, 2014).
Sonuç
Okulu Veriyle Yönetmek – Veriye dayalı okul yönetimi, okulu sayılara teslim etmek değildir; bir bütün olarak okulu anlamaya cesaret etmektir. Sezgiler, deneyimler ve değerler, ancak sağlam verilerle birleştiğinde etkili bir okul liderliği ortaya çıkar.
Bugünün okul yöneticisi artık şu soruyu sormalıdır:
“Ben neye inanmalıyım?” değil,
“Bu okul bana neyi anlatmak istiyor?”
Bu soruyu cevaplayabilen yöneticiler, okulu rastlantılara değil; bilinçli gelişime taşırlar.
Kaynakça
-
Black, P., & Wiliam, D. (2009). Developing the theory of formative assessment. Educational Assessment.
-
Datnow, A. (2014). Data-driven leadership. Jossey-Bass.
-
Datnow, A., & Park, V. (2018). Professional collaboration with purpose. Routledge.
-
Mandinach, E. B., & Gummer, E. S. (2016). Data literacy for educators. Teachers College Press.
-
OECD (2020). Education at a Glance. OECD Publishing.
-
Paas, F., & Sweller, J. (2014). Implications of cognitive load theory for education. Educational Psychology Review.
-
Scheerens, J. (2016). Educational effectiveness and improvement. Springer.
-
Senge, P. (2006). The Fifth Discipline. Doubleday.
